"جریان ملی شیعی" به رهبری مقتدی صدر؛ رقیبی برای "چارچوب هماهنگی شیعی" یا اپوزیسیونی در پارلمان؟

اقدام رهبر جریان صدر مقتدی صدر در تغییر نام جریان خویش به "جریان ملی شیعی" و اعلام رسمی آن با پرچمی الهام گرفته از پرچم عراق، محافل سیاسی در این کشور را به تحلیل آن مشغول کرده است. از نظر این محافل ممکن است این گام درگاهی برای ورود دوباره به ساز و کار سیاسی عراق و رقابت با چارچوب هماهنگی شیعی باشد؛ چارچوب هماهنگی که با محوریت بقیه احزاب شیعی است و ساز و کار سیاسی که یک سال پیش صدر تصمیم گرفت از آن کناره گیری کرد. همچنین احتمال دیگر روی آوردن وی به سوی تشکیل جبهه ای اپوزیسیون در پارلمان است.

در ماه مارس گذشته صدر به برخی از شخصیت های جریان خود دستور داد تا اوضاع پایگاه مردمی این جریان پیگیری کرده و با آنان در تمامی مناسبت ها در تماس باشند و افزون بر آن مشکلاتشان را بشنوند. همچنین وی اعضای فراکسیون سیاسی این جریان را مکلف کرد به فرهیخته سازی هواداران این جریان بپردازند. مسئولیت پیگیری این امور هم برعهده دفتر ویژه مقتدی صدر گذاشته و مقرر شد به طور هفتگی گزارشی در زمینه روند اجرای آن به وی ارائه شود. همچنین در مدت اخیر صدر پرچم "جریان ملی شیعی" را هم منتشر کرد که الهام گرفته از رنگ های پرچم عراق (سیاه و سفید و قرمز) بود؛ البته کلمه "الله اکبر" سبز رنگ این پرچم مستثنی شده و به جای آن کلمه "التیار الوطني الشیعي" به رنگ آبی گذاشته شده است.

در این زمینه حیدر البرزنچی رئیس مؤسسه پژوهش های راهبردی "الوان" و نزدیک به چارچوب هماهنگی معتقد است اعلام بازگشت مقتدی صدر به سیاست حاوی "تبلیغات انتخاباتی زودهنگام و نقشه راهی برای ائتلاف های سیاسی ممکن در آینده" است. وی در مطلبی درخصوص پروژه جریان ملی شیعی می گوید "جریان ملی شیعی گامی در راستای در هم آمیختگی عقیدتی پس از کناره گیری و گوشه نشینی سیاسی است و مرحله ای از مراحل عدیده ای است که طی دفعاتی مکرر طرح ریزی شده بود". وی در ادامه می نویسد "انتخاب چنین نامی (واژه شیعی) حاکی از همان موردی است که جریان صدر بر سر آن از چارچوب هماهنگی اشکال گرفته بود و این در حالی است که این جریان امروز به حیات سیاسی از طریق همان درگاه عقیدتی باز می گردد".

حیدر البرزنچی خاطرنشان کرد "علت این اقدام جریان صدر ناکامی در مدیریت سپهر سیاسی موجود و نیز ناتوانی در انتخاب گام های مناسب نیست بلکه علت آن وجود خلل در محیط و فضای سیاسی کشور است. این خلل ممکن است به هر محیط دیگری رسیده و آن را فرا گیرد و در هر حال همچنان پیامدهای این وضعیت نا مشخص است". در ادامه این تحلیلگر عراقی می گوید "باید منتظر ماند و دید نتیجه تبلور این اقدام چه خواهد بود. کما این که اولین کسی که طرح ملی شیعی را بیان کرد، عمار الحکیم رهبر جریان حکمت ملی و ائتلاف قوی الدوله بوده است".

از سویی دیگر در واکنش به تصمیم صدر درخصوص این گام تحلیلگر سیاسی عراقی واثق الجابری می گوید "اقدامات اخیر صدر و اعلام وی مبنی بر تغییر نام جریان خود از "جریان صدر" به "جریان ملی شیعی" دلیلی بر وجود تمایلی نزد این جریان و رهبر آن مبنی بر تشکیل جریانی شیعی – انتخاباتی و تلاشی برای جذب نیروهایی از درون جریان شیعی و به طور مشخص قشر خاکستری آن برای تأسیس ائتلافی با نیروهای دیگر و افراد مستقل برای به دست آوردن بالاترین میزان کرسی در انتخابات پیش رو می باشد". وی در ادامه می گوید "تأسیس این جریان و اقدامات اخیر صدر و روی آوردن به توده های مردم و دعوت از نمایندگان مستقل همگی گام هایی است که به تمایل این جریان به بازگشت به ساز و کار سیاسی اشاره دارد".

به باور الجابری تأسیس جریان ملی شیعی بیانگر تمایل جریان صدر در "بازگشتی تدریجی به سپهر سیاسی عراق و پایان دادن به تحریمی است که آن را فرا گرفته بود". افزون بر آن نیروهایی درون این جریان وجود دارند که "مایل به مشارکت مجدد در سیاست می باشند و برخی از این نیروها باور دارند بازگشت جریان صدر برای آنان حصول آرای بسیاری را تضمین خواهد کرد". همچنین این نیروها معتقدند دوری جستن از سپهر سیاست و مناصب دولتی "بر نیروهای تحت لوای این جریان و هواداران خود این جریان تأثیر می گذارد که معتقدند رهبری این جریان می تواند در همین وضعیت فعلی اقداماتی را به صورت عملی انجام دهد".

الجابری اظهار داشت "بیشتر نیروهای سیاسی مشکلی با بازگشت دوباره جریان صدر به صحنه سیاست عراق ندارند اما این بازگشت حتما آنان را نگران هم می کند زیرا برخی از آنان فکر می کنند این موضوع مرتبط با روند رقابت های سیاسی است و این موضوع این نیروها را وادار به بازنگری در محاسبات و ائتلاف هایشان می کند". وی در این خصوص به اظهارات صدر در گذشته اشاره دارد که تأکید کرده بود جریانش با چارچوب هماهنگی ائتلاف نخواهد کرد و این امر این چارچوب را وادار به "تقویت شراکت میان اعضای آن با ملاحظه وجود رقیبی برای آنان در میدان سیاست" می کند.

درخصوص تکرار ائتلاف نجات ملی الجابری تأکید می کند "نیروهای سیاسی اهل سنت و کرد دیگر مانند انتخابات گذشته فکر نمی کنند زیرا کنار کشیدن جریان صدر عامل فروپاشی این ائتلاف بود و به علاوه آن ائتلاف یاد شده نتوانست در آن هنگام دولت را تشکیل دهد و جریان صدر هم تنها نماینده اکثریت شیعیان نخواهد بود". با این حال الجابری احتمال ائتلاف نیروهایی از چارچوب هماهنگی با جریان صدر را بعید ندانست و از نظر وی حضور این نیروها در کنار صدر می تواند اکثریت را محقق کند اما چنین امری وابسته به نتایج انتخابات و لیست های انتخاباتی و قانون انتخابات و میزان بازخورد هواداران می باشد". بر اساس اظهارات الجابری "تحلیل هایی حاکی از آن است که جریان صدر به سیاست بازخواهد گشت اما با ملاحظه اینکه امکان تحقق بیش از 70 کرسی را در انتخابات ندارد، در نتیجه در تشکیل دولت موفق نخواهد شد و به همین خاطر ممکن است به تشکیل جبهه اپوزیسیون قوی در پارلمان روی آورد که بتواند طرح هایی را ارائه داده و بر عملکر دولت نظارت داشته باشد".