چین و مسلمانان:پکن چگونه افکار خود را بر فرهنگ اسلامی تحمیل می‌کند؟

حاکمان چین همیشه تلاش کرده اند کنترل شدیدی بر موضوع ایمان در ادیان داشته باشند و همین امر را هم امروزه نسبت به اسلام دارند. در همین راستا هنگامی که به مسجدی در شهر شی‌آن در مرکز چین رفتم گفتگوی خود را با جمله "سلام علیکم" با مسئول دفتر پرداخت ورودی به مسجد شروع کردم و او هم با همین جمله جواب من را داد و پس از آن از من پرسید که آیا مسلمان هستید؟ زیرا ورود برای مسلمانان مجانی بود.

اما من به او گفتم مسلمان نیستم و فقط خواستم از این مسجد قدیمی بازدید کنم که اکنون به اثری گردشگری در این شهر تبدیل است و خود این شهر هم در گذشته نامش چانگ آن بوده و پایتخت قدیمی چین است که معنای نام آن "صلح جاودان" می باشد. غیر مسلمانان برای بازدید از این مسجد باید 5 یورو برای ورودی پرداخت کنند و این مبلغ در شی آن بسیار گران است. با این حال آن مسئول دفتر ورودی به خاطر شیوه سلام کردنم به زبان عربی خرسند بود زیرا به نظر می رسد گردشگران داخلی فقط به زبان چینی به وی سلام می کنند.

اولین مسجد در قرن 7

شی آن به عنوان آخرین نقطه در راه ابریشم قدیم محسوب می شود و از قرن 7 و از زمان عهد تانگ این شهر شاهد مبادلات بین المللی پر رونقی بوده است و این امر باعث شد حاکم وقت تانگ از این طریق متون بودایی را از هند به چین آورده و از زبان سانسکریت به زبان چینی ترجمه کند و این امر هم مانند اسلام به چین وارد شده است. اولین مبلغان مسلمان از طریق دریا به چین رسیدند و در سال 651 سعد بن ابی وقاص از یاران پیامبر اسلام با امپراتور تانگ دیدار داشت و امتیازی امپراتوری را به دست آورد تا مسجدی را در کشور بنا کند.

گفته می شود مسجد بزرگ شی آن که از مقر امپراتور وقت چندان فاصله ندارد در آن زمان ساخته شد. از سویی دیگر تاجران عرب هم که مسلمان بودند وارد چین شدند و با خود اندیشه هایی غیرچینی و کالاهای گران قیمت را همراه آوردند. اکنون در چین 17 میلیون مسلمان ساکن هستند. مانند کلیساها به مساجد در چین هم اجازه ارتباط با کشورهای بیگانه داده نمی شود و گفته می شود فقط انجمن های دینی ملی اجازه دارند فعالیت قانونی درون عبادتگاه های خود و مکان های اجتماع ثبت شده خود داشته باشند و در این راه باید از ضوابط اداری موجود تبعیت کرده و با دولت این کشور هماهنگ باشند.

در این چارچوب آخرین مسجد بزرگ چینی که همچنان نما و ظاهری عربی دارد، گنبدهای خود را از دست داد کما این گلدسته های مسجی در منطقه شادیان در استان یونان گلدسته های آن به طور ریشه ای به سبک معماری چینی تغییر یافته اند. در این باره یک مورخ و فیلسوف چینی معتقد است در تاریخ این کشور دولتمردان همیشه بر مردم کنترل داشته اند و به همین دلیل تمامی ادیان را زیر نظر دولت قرار داده اند و در این راستا اقداماتی را برای تضعیف تأثیر ادیان الهی اتخاذ کردند و در این راه این اندیشه ها را یا سرکوب کرده و یا دین هایی را وارد کردند که تحت نظر دولت هستند و یا فعالیت های دینی را محدود کردند. امروز هم وضعیت چین با گذشته تفاوتی ندارد.

مسجد شی آن هم دارای نمایی است که آن را از معماری کلاسیک اسلامی متمایز می کند و یکی از عناصر مهم آن یعنی گلدسته به شکل معابد سبک چینی کلاسیک طراحی شده است. این الزام در تغییر و بازبینی در طراحی مساجد نشان دهنده میزان بالای محدودیت ادیان در چین است و این موضوع به شکل تاریخی ریشه های سیاسی دارد. در همین راستا برای نمونه امپراتور اول سلسله مینگ حتی در نام خانوادگی مردمان مسلمان هوئی دستکاری انجام داد زیرا معتقد بود این نام خانوادگی به اندازه کافی چینی نیست. همچنین این امپراتور آنان را مجبور کرد که از لباس های محلی خود دست بکشند و با ساکنان محلی ازدواج کنند.

هماهنگ کردن هوئی ها و تحقیر اویغورها

همانند هوئی هایی که در شی‌آن دیدم، همه چینی ها باید ساختار عقیدتی خود را در حدودی بگذارند که دولت به آنان اجازه می دهد. هوئی ها اکنون یکی از 56 قومیت و نژادهای به رسمیت شناخته شده چین هستند اما تفاوت چندانی با نژاد غالب چین یعنی نژاد هان ندارند. در چنین شرایطی عامل هویت یا عقاید هوئی ها باعث رانده شدن آنان نشده است بلکه روابط دوستانه ای هم با افراد نژاد هان دارند و نزدیک ترین مسلمانان به هان هستند.

اما اویغورها با تحقیر، شکنجه و مجازات سیستماتیک رو به رو هستند. در همین راستا چین مراکز توانبخشی را در منطقه خودمختار سین کیانگ تأسیس کرد و بیشتر اویغورها در این منطقه سکونت دارند. در این مراکز زبان چینی و ایدئولوژی کمونیسم به آنان آموزش داده می شود و از نظر بین المللی این مراکز اردوگاه های بازداشت محسوب می شوند و از نظر سازمان های حقوق بشری این اقدامات تلاشی برای از بین بردن هویت دینی اویغورهاست.

البته در سال 2019 مقامات سیان کیانگ اعلام کردند همگی افراد این مراکز آزاد شدند اما این به معنای پایان سرکوب ایوگورها نیست و چین نسل کشی فرهنگی را هم علیه نژادهایی مانند اویغور انجام می دهد و برای کنترل آنان تلاش می کند. طبق آخرین سرشماری حدود 11.6 میلیون نفر از جمعیت سین کیانگ از اویغور و 11 میلیون نفر دیگر از نژاد هان هستند. مشکلات اویغورها در سین کیانگ باعث شده است بسیاری از آنان از این منطقه مهاجرت و بیشتر در رستوران های اسلامی در دیگر مناطق شکوفای چین با دستمزدی بهتر شاغل شده و سکونت یافتند و در بسیاری از اوقات این مهاجران ایمان خود را مخفی می کنند.