هنری کهن: وضعیت فعلی هنر تذهیب در ایران

محمدحسین آقامیری، هنرمند ایرانی، گاهی اوقات به مدت شش ماه روی یک طرح کار می‌کند. او می‌داند که یک خط کج می‌تواند کل آثار هنری او را خراب کند.  قلم موی ظریف آقامیری، رنگدانه‌های طبیعی را با دقت عمدی روی کاغذ حرکت می‌دهد و نقش‌های پیچیده گل، نقوش مذهبی و خوشنویسی‌های روان را خلق می‌کند.این آثار هنری نفیس برای قرن‌ها دست‌نوشته‌های ادبی، متون مذهبی و فرمان‌های سلطنتی و همچنین بسیاری از قرارداد‌های تجاری و گواهی‌های ازدواج را زینت داده است.

آقامیری، ۵۱ ساله، یکی از ده‌ها استاد بازمانده ایران در هنر تذهیب باستانی تذهیب است که سال گذشته در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسید. او، پیشکسوت این صنعت با بیش از ۳۰ سال تجربه، در استودیوی خود در مرکز شهر تهران به خبرگزاری فرانسه گفت: «این یک شغل بسیار منحصر به فرد است که به صبر و دقت زیادی نیاز دارد.»

آقامیری می‌گوید که اغلب ماه‌ها طول می‌کشد تا یک طرح را به پایان برساند و یک ضربه نادرست که هماهنگی متقارن آن را به هم می‌زند، می‌تواند او را مجبور به شروع دوباره کند.

هنگامی که خبرگزاری فرانسه از کارگاه او بازدید کرد، آقامیری روی طرحی به اصطلاح شمسا، که یک نمایش نمادین از خورشید است، به وسعت حدود ۵۰ سانتی‌متر با الگو‌های انتزاعی، هندسی و گل‌دار در هم تنیده کار می‌کرد.او گفت که این قطعه را بیش از چهار ماه پیش شروع کرده و قصد دارد آن را ظرف شش هفته با استفاده از رنگدانه‌های طبیعی مانند لاجورد، زعفران، گواش و طلای خالص چین به پایان برساند.

آقامیری گفت:«طلا جذابیت بصری بسیار قوی دارد. این گران است و ارزش درک شده کار را افزایش می‌دهد.قدمت این هنر به دوران ساسانیان در ایران پیش از اسلام برمی‌گردد، اما پس از ظهور اسلام، شکوفا شد.»

آقامیری از خانواده‌ای هنرمند و صنعتگر با سابقه‌ای غنی در سنت‌های صنایع دستی ایران از جمله خوشنویسی، نقاشی مینیاتور و طراحی فرش است. آثار او در موزه‌های ایران و کشور‌های عربی نزدیک منطقه خلیج فارس به نمایش گذاشته شده است. او گفت:« ۸۰ درصد آثار من در منطقه به ویژه در امارات و قطر و همچنین در ترکیه به فروش می‌رسد.»

در سال‌های اخیر، آقامیری در خارج از کشور مورد توجه قرار گرفت و حتی شروع به تدریس آنلاین هنر باستانی به دانشجویان سراسر جهان، به‌ویژه ایالات متحده کرد. او ‌امیدوار است که به زودی کارگاه‌هایی را در بریتانیا برای هنر خود برگزار کند که به گفته او اساساً با هنر تذهیب اروپایی که در قرون وسطی شکوفا شده بود متفاوت است. او معتقد است که طرح‌های اروپایی بیشتر تجسمی هستند و می‌توانند چهره انسان، حیوانات و مناظر را به تصویر بکشند و اغلب صحنه‌های کتاب مقدس را به تصویر می‌کشند.

یونسکو به درخواست ایران و همچنین ترکیه، آذربایجان و ازبکستان، هنر تذهیب ایرانی را در دسامبر ۲۰۲۳ به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس بشریت معرفی کرد. آقامیری گفت: «بیست سال پیش‌امید چندانی به آینده تذهیب ایرانی نداشتم. اما همه چیز تغییر کرده است و من می‌بینم که این هنر روز به روز محبوب‌تر می‌شود.»