پس از سالهاى طولانى كه در اردوگاه الهول در سوريه زندانى بود، ابراهيم درويش با خوشحالى از صدور مجوز بازگشتش به عراق استقبال كرد، اما بازگشت به ميهن به آن آسانى كه مىپنداشت نبود. براى ورود به زادگاهش از او خواسته شد نامهاى رسمى به مقامات محلى ارائه دهد كه…
پس از سالهاى طولانى كه در اردوگاه الهول در سوريه زندانى بود، ابراهيم درويش با خوشحالى از صدور مجوز بازگشتش به عراق استقبال كرد، اما بازگشت به ميهن به آن آسانى كه مىپنداشت نبود.
براى ورود به زادگاهش از او خواسته شد نامهاى رسمى به مقامات محلى ارائه دهد كه در آن از دو فرزندش تبری میجوید، زيرا اين دو به ظن پيوستن به گروه تروريستى داعش در زندان بهسر مىبرند، اتهامى كه او قويا آن را رد مىكند.
اين مرد ۶۴ ساله مىگويد «تمام آنچه مىخواستم اين بود كه به عراق برگردم». اما بازگشت برايش بسيار گران تمام شد. او مىافزايد «از دو پسرم تبرى جستم و حالا نه خانه دارم و نه باغى. به معناى واقعى كلمه زير صفرم و در درونم احساس اندوه و ستم مىكنم».
ثاناسيس كامپانيس، مدير مركز پژوهشى Century International در نيويورک، مىگويد افرادی که از این اردوگاه باز میگردند با «آيندهاى نامعلوم» روبهرو هستند، بهويژه آن دسته كه بهعنوان خانوادههاى اعضاى داعش شناخته مىشوند و از دريافت مدارک هويتى محروم ماندهاند و این اسناد براى دسترسى به خدمات درمانى، آموزش و اشتغال لازم میباشند. او مىافزايد «در بهترين حالت، مجازات جمعى خانوادههاى عناصر داعش بىعدالتى و خطايى اخلاقى است، و در بدترين حالت، اين سياست زمينهاى مناسب براى جذب نيروهاى جديد در ميان افراطگرايان خشونتطلب فرقهاى فراهم مىكند».
زنى سىساله كه نخواست نامش فاش شود، از بازگشت به زادگاهش در استان صلاحالدين هراس دارد؛ چرا كه پدرش پس از بازگشت بازداشت شد و سپس در زندان درگذشت.
او اينک در خانهاى فرسوده در موصل زندگى مىكند و از احتمال اخراج از آن در بيم است. بزرگترين دغدغهاش گرفتن مدارک هويتى است، چون ممكن است براى دريافت آن مجبور شود از شوهرش تبرى جويد.
با اينكه از بازگرداندنش از اردوگاه الهول سپاسگزار است — اردوگاهى كه بسيارى از افزايش خشونت در آن سخن مىگويند — اما خواهان حل بحران مدارک هويتى است و مىگويد «ما نياز داريم تا از ما حمايت كنند تا بتوانيم به زندگى ادامه دهيم».
در حالى كه بسيارى از كشورها از پذيرش شهروندان خود از اردوگاه الهول سر باز مىزنند، عراق روند بازگرداندن اتباعش را تسريع كرده است و تاكنون حدود ۱۷ هزار نفر را — عمدتا زنان و كودكان — بازگردانده است. سازمانهاى محلى و بينالمللى در تسهيل اين روند ادغام اجتماعى نقش دارند.
صندوق جهانى تابآورى و بازپروری (GCERF)، كه مقر آن در ژنو است و بر جلوگيرى از افراطگرايى تمركز دارد، چندين مركز جامعهى مدنى عراقى را پشتيبانى مىكند كه تاكنون به حدود ۶ هزار نفر از افرادی که بازگشتهاند، كمك كردهاند.
به گفتهى كيون آزبورن، يكى از مسئولان اين سازمان، خدمات ارائهشده شامل حمايت روانى و اجتماعى و آموزشهاى فنى و حرفهاى است تا بازگشت به زندگى را آسانتر كند.
با اين حال، همزمان با افزايش برنامههاى اسكان مجدد در عراق، تصميم اخير واشنگتن براى كاهش كمكهاى خارجى مانعى در برابر اين تلاشها ايجاد كرده است.
آزبورن مىگويد «افزايش شمار بازگشتها مستلزم گسترش حمايتها براى آمادهسازى مناسب جوامع محلى و تسهيل ادغامى آسان و پايدار است».
نوران محمود از «مؤسسه توسعه عراق» كه از سوى اين صندوق حمايت مىشود، مىگويد بسيارى از افراد بازگشته از «طرد اجتماعى و انگ بدنامى» هراس دارند و با چالشهاى «اقتصادى، اجتماعى و روانى» روبهرو هستند.
اين مؤسسه در موصل خدمات مشاوره روانى ارائه مىدهد، زيرا بسيارى از افراد بازگشته از اضطراب، بىخوابى و افسردگى رنج مىبرند و در كنار آن، برنامههاى آموزشى نيز براى آنان برگزار مىشود.
يكى از اين افراد بازگشته، رهف ۲۴ ساله است؛ از زنانى كه براى درمان آسيبهاى روحى سالهاى طولانى خود از حمايت اين مؤسسه برخوردار شدهاند.
او توانسته است با كمك اين سازمان دوباره به تحصيل در مقطع دبيرستان بازگردد و مىگويد «احساس مىكنم موفق شدهام… و مىخواهم در آينده در رشته حقوق يا آموزش و پرورش كار كنم».
ملاحظات: اگرچه رسيدگى به وضعيت اجتماعى آوارگان اردوگاه الهول ضرورى است اما بايد به اين نكته هم توجه داشت كه ساكنان فعلى مناطقى كه اين آوارگان به آنها باز مى گردند، خطر داعش را به چشم خود ديدهاند و در نتيجه طبيعى است كه نسبت به بازگشت خانوادهای داعشيتن بيمناک باشند.
منبع: العربی الجدید
مطالب مرتبط
زیارتگاههای دروزی و بازیابی نقش معنوی در روزگار بحران سوریه
نوزرتشتگرایی در میان کردهای عراقی
قانون جدید در ترکیه چه اختیاراتی به سازمان دیانت میدهد؟
حوزهی علمیه قم: نقدی بر بازنماییهای شرقشناسانه
