اسماعیلی‌ها به عنوان یکی از شاخه‌های مهم شیعه، حضوری گسترده و متکثر در خاورمیانه، آسیای میانه و شبه‌قاره دارند؛ در خاورمیانه جمعیت آنها در سوریه، ایران و بخش‌هایی از خلیج فارس پراکنده است و شبکه‌های تاریخی دعوت و آموزش‌شان تا امروز فعال مانده، در آسیای میانه پس از فروپاشی شوروی، جوامع اسماعیلی در بدخشان تاجیکستان و کوهستان‌های پامیر دوباره سازمان یافتند و در قالب نهادهای فرهنگی و توسعه‌ای مرتبط با شبکه آقاخان حضور پررنگ دارند. در شبه‌قاره نیز از دوره‌های قرون میانه به بعد در هند، پاکستان و افغانستان اجتماعات پرشمار و سازمان‌یافته‌ای شکل گرفت که امروزه با محوریت نهادهای اقتصادی و خیریه آقاخان نقش مهمی در هویت فراملی اسماعیلی‌ها و پیوندشان با جهان ایفا می‌کنند.

فرقه اسماعیلیه نزاری در انجام اعمال عبادی، رویکردی متفاوت و منحصربه‌فرد دارند. آن‌ها اصول اساسی اسلام را پذیرفته و عمل می‌کنند، اما تفسیرهای خاص و باطنی از این اعمال دارند.

نماز (دعا)

نزاریان به‌جای اقامه پنج نماز روزانه (نمازهای معمول در سنت‌های سنی و شیعه دوازده‌امامی)، سه بار در روز دعای خاصی به نام «دعای مقدس» می‌خوانند:

- صبح هنگام طلوع خورشید (فجر)

- هنگام غروب خورشید (مغرب)

- شب هنگام (عشاء)

هر دعای مقدس شامل شش بخش است (در مجموع ۱۸ بخش/رکعت در روز) که هر بخش شامل آیات قرآن، مناجات‌ها و ذکرهای ویژه‌ای است. دعا به زبان عربی و در حالت نشسته خوانده می‌شود و هر بخش با سجده به پایان می‌رسد.

ساختار شش بخش دعای مقدس از این قرار است:

بخش اول: قرائت سوره فاتحه و آیاتی درباره اطاعت از خدا، پیامبر و «اولی‌الامر».

بخش دوم: درخواست صلح و برکت از خداوند و ذکر صفات الهی.

بخش سوم: تأکید بر یگانگی خداوند و نقش پیامبر اسلام و امام علی.

بخش چهارم: اهمیت وفاداری به خدا و پیامبر و درخواست بخشش و هدایت.

بخش پنجم: هشدار درباره خیانت به خدا و پیامبر و درخواست کمک از امام حاضر.

بخش ششم: مناجات پایانی و دعا برای رحمت و موفقیت.

در پایان دعا، نمازگزاران به یکدیگر سلامی خاص به نام «Shah-jo Deedar» می‌دهند که به معنای «دیدار پروردگار بر تو مبارک باد» است. این حرکت نمادی از وحدت جامعه و آرزوی رشد معنوی است.^[1]

روزه

روزه در میان نزاریان دارای دو بعد ظاهری و باطنی است. در کنار روزه ماه رمضان، که به معنای امساک از خوردن، نوشیدن و دیگر لذت‌های دنیوی است و آن را واجب نمی‌دانند، آن‌ها روزه باطنی نیز دارند. این نوع روزه شامل خویشتن‌داری از گفتن اسرار معنوی به افراد ناآماده و حفظ پاکی در اندیشه، گفتار و کردار است.

حج

نزاریان حج گزاردن را نیز واجب نمی‌دانند و تفسیری باطنی از آن ارائه می‌کنند. در این نگاه، حج باطنی به معنای نزدیکی معنوی به امام حاضر است که آن را نوعی از زیارت می‌دانند. این دیدگاه تأکید می‌کند که حضور در محضر امام زنده، ارزش معنوی بسیاری دارد.

زکات

با وجود تأکید اسماعیلیان نزاری بر تفسیر باطنی و فراتر رفتن از ظاهر بسیاری از عبادات، آن‌ها به‌طور ویژه‌ای بر اجرای ظاهری زکات تأکید دارند. در این راستا، پیروان نزاری معمولاً بین ۱۰٪ تا ۱۲٫۵٪ از درآمد خالص خود را به‌عنوان زکات به امام تقدیم می‌کنند که نشان‌دهنده تعهد آن‌ها به این فریضه است.^[2]

[1] برای آشنایی بیشتر با دعای مقدس، می‌توانید این ویدیوها را مشاهده کنید:

youtube.com/watch?v=oC1jhGdcyzM

youtube.com/watch?v=4Bv2j3BJs1k

[2] برای آشنایی بیشتر با مناسک عبادی اسماعیلیه نزاری به لینک زیر رجوع کنید:

ask.ismailignosis.com/category/59-rituals