آیا جنگ اوکراین زمینه ساز بازگشت اروپا به دوران اوج خود می‌شود؟

اوایل سال 2024 دومین «بیداری ژئوپلیتیکی» برای اروپا پس از شوک ناشی از حمله گسترده روسیه به اوکراین در فوریه 2022 اتفاق افتاد. دو سال بعد از این حمله، عامل اصلی این بیداری ترامپ بود که اروپا را تحقیر کرد. این مرحله هر گونه خودپسندی در میان اروپایی‌ها در مورد روند جنگ را از بین برد و آن‌ها را از این واقعیت آگاه کرد که تعهد ایالات متحده به امنیت اروپا همیشگی نیست.

این بیداری باعث شد که صدای استراتژیک اروپایی به شدت افزایش یابد. پاریس و برلین در مورد کار‌هایی که طرف مقابل برای حمایت از کیف انجام نداده یا آماده انجام آن نیست، مبارزه کردند. شکاف بین درخواست قاطع رئیس جمهور فرانسه، امانوئل ماکرون برای تغییر گام‌های مربوط به عقب نشینی روسیه با نگرانی اصلی صدراعظم آلمان، اولاف شولز، در مورد جلوگیری از تشدید، تفاوت‌های گسترده‌ بین فرانسه و آلمان را در مورد چگونگی پاسخ به تحولات مهم نشان داد.

تنش در همگرایی و واگرایی در میان اعضای اتحادیه اروپا، واکنش پراکنده اروپا به بحران‌های مختلف را در دو دهه گذشته در بر داشته است. اغلب این بحث‌ها در مورد چالش‌های مشترک اما نامتقارن مانع راه حل‌های ساختاری شده است. واکنش اروپا به همه‌گیری کرونا و حمله روسیه به اوکراین تغییراتی را در برخوردهای اروپائیان با یکدیگر داشت. همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا به طور همزمان تهدید شدند و نیاز به جمع آوری منابع بزرگ برای مقابله با پیامدهای این وقایع لازم شد. در هر دو مورد، اروپایی ها برای مقابله با این چالش به هم پیوستند. جنگ در اوکراین قطعا اختلافات میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا را آشکار کرده است اما این اختلافات مسیر گسترده‌‌ای از همگرایی سیاسی را نشان داد و بسیج بی سابقه‌ای را برای حمایت از اوکراین امکان پذیر کرد. در اوایل سال 2024، چشم انداز حمایت نظامی و مالی ایالات متحده در مورد کیف ، مقاومت اتحادیه اروپا را به شدت محک زده است. پیروزی احتمالی دونالد ترامپ در ماه نوامبر می‌تواند اعتبار تضمین‌های امنیتی ایالات متحده را به متحدان ناتو تضعیف کند. نتیجه انتخابات ریاست جمهوری نگرش واشنگتن به اروپا را تعیین خواهد کرد. با این حال، مواضع آمریکا، فرضیه اتحاد ریشه دار اروپا با ایالات متحده را به چالش می‌کشد.

در نهایت، مسئولیت آینده اوکراین و نظم امنیتی اروپا به اروپا منتقل شده است. با این حال، مشخص نیست که ساختار سیاسی اروپا برای تحمل این بار طراحی شده است یا خیر؟. فراتر از توانایی‌های دفاعی ناکافی، وابستگی به ایالات متحده، اروپایی‌ها را از توسعه یک فرهنگ استراتژیک جامع و مشترک در نزدیک کردن اولویت های خود به یکدیگر باز داشته است. در غیاب چنین چشم انداز مشترکی، چالش‌های جدی خارجی، خطر تشدید اختلافات سیاسی در داخل اتحادیه اروپا را به همراه دارد.

تجربه دردناک جنگ در اوکراین باید به شکل گیری این رویکرد استراتژیک مشترک کمک کند. ضروری است که اروپایی ها فشار ژئوپلیتیکی که با آن روبرو هستند را به انرژی سیاسی تبدیل کنند اما چگونه می‌توان این کار را انجام داد؟ اولویت فوری این است که اروپایی‌ها،  اوکراین را با هر چیزی که برای حفظ امنیت و تقویت دفاع هوایی خود نیاز دارد، یاری کنند. اگر جنگ به سود روسیه تمام شود، هم حاکمیت ناتو و هم اعتماد به ناتو و اتحادیه اروپا از بین می‌رود. با همکاری یکدیگر، اروپایی ها می‌توانند سهم خود را در ناتو بیشتر و به تقویت تعهد ایالات متحده به امنیت اروپا کمک کنند. با این اقدام، آن‌ها در موقعیت بهتری برای مدیریت خطرات دوره دوم ترامپ قرار می‌گیرند.

ابتکاراتی مانند استراتژی صنعتی دفاعی اروپا در جهتی درست برای حل این مسائل قرار دارد. با این حال، اجرای این استراتژی نیازمند بودجه مشترک و پایدار خواهد بود و هیچ توافقی بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مورد چگونگی ارائه آن وجود ندارد. در معادلات انتخابات اروپا در ماه ژوئن، قطبی شدن سیاست در داخل این اتحادیه، خطر تأثیرگذاری بر  روند این مباحث را در بردارد و در نتیجه، تنظیم برنامه استراتژیک در این فضا تار می‌شود. رکود اقتصادی در سراسر بلوک، می‌تواند اختلاف بین کشورهای عضو را تقویت کند. وقتی صحبت از کمک به اوکراین می‌شود، اتحادیه اروپا در معرض خطر بازگشت به حالت قبل از کرونا و احیای مجدد اختلافات قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از وقوع چنین سناریویی، رهبران باید این استدلال قوی را مطرح کنند که حمایت از اوکراین و ایجاد خط دفاعی مشترک اروپایی، ابعاد مهمی از یک سرمایه گذاری استراتژیک بزرگتر در آینده مشترک اروپا است. این تلاش پیش شرط دستیابی به تمام اهداف اصلی دیگر است که دستور کار اتحادیه اروپا را از رقابت اقتصادی تا حاکمیت تکنولوژیکی، از انسجام اجتماعی تا رهبری سبز، هدایت می‌کند. نکته این نیست که جنگ در اوکراین باید بر سر این اولویت‌ها پیگیری شود، این است که پیروزی روسیه مانع رسیدن به اتحاد این کشورها می‌شود.

در مارس 2022، اعلامیه ورسای، تعهد رهبران اتحادیه اروپا را برای محافظت از اروپا در مواجهه با تجاوز روسیه بیان کرد. پیگیری مفاد این پیام در این زمان که آشفتگی‌ در بین کشورهای اروپایی حس می‌شود، ضرورت بیشتری پیدا کرده است. برآورده کردن نیازهای نظامی فوری اوکراین، ضرورت کوتاه مدت است. با این حال ، این باید بخشی از یک رویکرد مصمم برای تقویت پایگاه قدرت اقتصادی، تکنولوژیکی و دفاعی اروپا باشد و اتحادیه اروپا را قادر سازد که در یک جهان بسیار رقابتی به صورت جدی ورورد کند.