آن مناطق جهان که از تلاطم و بی‌ثباتی درونی رنج می‌برند و یا به سبب تعیین تحمیلی مرزهای سیاسی توسط استعمارگران، دچار تنش و واگرایی از مرکز هستند، به بستر مناسبی برای خلق و رشد جنبش‌های جدایی‌طلب و گروههای تروریستی تبدیل شده‌اند. این گروه‌ها به خوبی دریافته‌اند که برای ماندگاری…
آن مناطق جهان که از تلاطم و بی‌ثباتی درونی رنج می‌برند و یا به سبب تعیین تحمیلی مرزهای سیاسی توسط استعمارگران، دچار تنش و واگرایی از مرکز هستند، به بستر مناسبی برای خلق و رشد جنبش‌های جدایی‌طلب و گروههای تروریستی تبدیل شده‌اند. این گروه‌ها به خوبی دریافته‌اند که برای ماندگاری و حفظ کارکرد خود، لاجرم باید به بازنگری و تحول در روند فعالیتشان بپردازند و محتاج به استخدام شیوههای تسهیل‌گر، نوین و جذاب هستند. اقشار آسیب‌پذیر و افرادی که گرایش‌های متعصبانه و باورهای افراطی به قوم و نظام ارزشی خود دارند و جایگاه و هویت خود را در تقابل و تخاصم با حاکمیت مرکزی و نظام سیاسی موجود تعریف کرده‌اند، راحت‌تر و بیشتر مورد جذب و سوء استفاده‌ی گروههای تجزیه طلب قرار می‌گیرند. یکی از این گروههای قومی تجزیه‌طلب، ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (BLA) است که برای مدت مدیدی در حال ستیز با دولت و ارتش پاکستان است و همواره از اولویت‌های اصلی تهدید و ناامنی در منطقۀ بلوچستان به شمار می‌رود. این گروه در طول سال‌های اخیر عملیات‌های مهمی را علیه نیروهای نظامی، تکنسین‌های غیربومی و حتی مردم محلی انجام داده و در مقابل، بارها از طرف ارتش و سرویس امنیتی پاکستان (ISI) مورد هدف قرار گرفته است. BLA تنها جنبش تروریستی منطقه بلوچستان پاکستان نیست، اما از حیث گستره و قوت تشکیلاتی، ساختار رزمی، تعداد نیروها و تعداد عملیات‌ها و حملات به وقوع پیوسته، مهم‌ترین و معروف‌ترین گروه تروریستی فعالِ مخالف دولت مرکزی در آن منطقه محسوب می‌شود. در این میان، یکی از تحولات جالب و بااهمیتی که BLA در سال‌های اخیر در ساختار تشکیلاتی خود پدید آورده، استقبال از حضور و فعالیت زنان و دختران بلوچ است. اتفاقی که می‌توان گفت در تاریخ گروههای تروریستی منطقهۀ بلوچستان پاکستان و در بافت سنتی و مردسالار آن سابقه نداشته است. به گواه کارشناسان و متخصصان، این موضوع پدیده‌ای شگفت، حیرت‌آور و قابل‌تأمل است که تاریخ فعالیت گروههای قومی و تجزیه‌طلب بلوچستان را وارد فصل جدیدی از شیوههای مبارزه کرده است.
شاری بلوچ و تاریخ‌سازی در انتحار
در آوریل ۲۰۲۲ و به نوعی برای اولین‌بار در تاریخ مبارزات منطقه‌ی بلوچستان پاکستان، یک زن میانسال دست به اقدامی بهت‌آور و عجیب زد. "شاری بلوچ" جلیقه انتحاری خود را در هنگام عبور خودرویی حامل سه استاد دانشکده زبان چینی مؤسسه کنفوسیوس کراچی منفجر کرد که در پی آن، سه تبعه چینی و راننده خودرو به قتل رسیدند و 5 نفر دیگر نیز زخمی شدند. تیپ بریگاد مجید وابسته به BLA خیلی زود مسئولیت این حمله تروریستی را عهده‌دار شد و شاری بلوچ را اولین زن تاریخ‌ساز حملات انتحاری در گروه BLA معرفی کرد. این زن، دبیر علوم دبیرستان دخترانه شهر تربت بلوچستان بود و در خانواده‌‌ای نسبتاً مرفه و تحصیلکرده بزرگ شده بود. او همچنین مادر دو فرزند بود و طبق گزارش بخش اردو شبکه بی بی سی، سابقه‌ی ۲ سال عضویت در BLA را داشت. اتفاق مذکور منجر به ایجاد نقطه‌ی عطفی در تاریخ فعالیت گروههای افراطی و تجزیه‌طلب بلوچستان شد و جامعۀ سنتی و مردسالار بلوچ را به شدت متأثر از خود ساخت.
موارد مشابه دیگر
متأسفانه حملات تروریستی زنانۀ این گروه محدود به اقدام شاری بلوچ نماند و کمتر از یکسال بعد، یک زن بمب‌گذار موسوم به "سمیه قلندرانی بلوچ" به کاروان نظامی ارتش پاکستان در منطقۀ تربت بلوچستان حمله کرد. این زن ۲۵ ساله، دانشجوی علوم کامپیوتر بود و برای شرکت هَکَل کار می‌کرد. ارتش آزادی‌بخش بلوچستان ضمن پذیرش مسئولیت این حادثه اعلام کرد که مشارکت فعال زنان در مبارزه مسلحانه آغاز شده است.
در اوت ۲۰۲۴ نیز عملیات بزرگی به نام هیروف توسط BLA و با هدف اشغال برخی مناطق بلوچستان و عقب راندن نیروهای نظامی ارتش آغاز شد. جیئند بلوچ سخنگوی BLA در آن زمان تصریح کرد که این عملیات اولین مرحله از مقدمات بازپس‌گیری سرزمین بلوچ‌ها است که در آن، ۸۰۰ نفر از مبارزان زبده گروهان فتح و جوخه عملیات ویژه به همراه هفت نفر از نیروهای وفادار تیپ مجید شرکت داشتند. در این عملیات، هر هفت نیروی تیپ مجید کشته شدند که یکی از آن‌ها، دختری به نام "ماحل بلوچ" بود. او در این عملیات، یک خودروی مملو از مواد منفجره را وارد مقر نیروهای ارتش کرد و با این کار راه را برای پیشروی نیروهای BLA هموار نمود. ماحل دانشجوی ترم هشت حقوق بود و تنها ۲۲ سال سن داشت!
مورد دیگر، زنی ۲۷ ساله به نام آدیلا بلوچ بود که البته اقدام او ناتمام ماند. آدیلا که سابقۀ همکاری با نمایندگی سازمان بهداشت جهانی را داشت، طی فرایندی به استخدام BLA درآمد اما قبل از اینکه دست به حمله تروریستی بزند، توسط ارتش پاکستان دستگیر شد. او پس از دستگیری در نشستی خبری گفت:« داشتم راه را اشتباه می‌رفتم و اغوا شده بودم. تروریست‌ها از مردم برای اهداف خود استفاده می‌کنند...»
دلایل جذب و به کارگیری زنان
مهم‌ترین دلایل جذب و حضور زنان در ارتش آزادی‌بخش بلوچستان، به طور خلاصه در ۴ محور اقتصادی، جنسیتی، اجتماعی- فرهنگی و تبلیغاتی تحلیل و ارزیابی می‌شود. به طور کلی یکی از علل اصلی شورش طولانی‌مدت بلوچ‌ها، به حاشیه‌رانده‌شدن اقتصادی بزرگترین ایالت کشور یعنی ایالت بلوچستان است. طبق گزارش سال ۲۰۲۲ که توسط مؤسسه اقتصاد توسعه پاکستان (PIDE) منتشر شد، طی سال‌های ۲۰۱8-۲۰۱9، نرخ فقر در ایالت بلوچستان ۴۰.۷ درصد و تقریباً به اندازه مجموع دو ایالت پنجاب و خیبرپختونخوا بود. همچنین بر اساس تحقیقات بانک جهانی، نرخ دستمزد زنان پاکستانی حدود ۲۰ درصد کمتر از مردان است که این امر به حس تبعیض آنان می‌افزاید. با این حال، حتی آن دسته از زنان که بخشی از نیروی کار کشور هستند، از استقلال کافی اقتصادی و حق تصمیم‌گیری بالایی برخوردار نیستند.
بهطور معمول، جنسیت زنانه در همه جوامع، آسیب‌پذیرتر از مردان است و در بسیاری از موقعیت‌ها به راحتی تحت فشار و کنترل قرار می‌گیرد. در این میان، برخی از زنان بلوچ به علت کشته‌شدن یا ناپدید‌شدن همسران و فرزندانشان به دست نیروهای ارتش پاکستان، دچار مشکلات روحی و عاطفی شده‌اند و با شکل‌‌گیری حس نفرت و روحیه‌ی انتقامجویی در آن‌ها، راحت‌تر در معرض خطر جذب و سوء‌استفاده گزینش‌گران BLA قرار می‌گیرند. علاوه بر این، حملۀ انتحاری شاری بلوچ در آوریل ۲۰۲۲ و اعتراضات مدنی گسترده زنان بلوچ در سال‌های گذشته، منجر به واکنش جدی زنان و دختران بلوچ شد و آنان را به بازشناسی و ترسیم جایگاه جدید خود در جامعۀ سنتی بلوچستان واداشت.
مردمان بلوچ ساکن ایالت بلوچستان، به دلیل دورافتادگی از مرکز، کمبود نسبی امکانات رفاهی و آموزشی، تعلق خاطر شدید به قوم خود و احساس استعمار توسط تکنسین‌های غیربومی همواره خود را در تقابل با دولت مرکزی و سایر اقوام پاکستان خصوصاً پنجابی‌ها تعریف کرده‌اند. آن‌ها در حافظه‌ی تاریخی مبارزاتی خود، ادوار تلخ و سیاهی را پشت سر گذاشته‌اند و شاهد تکانه‌های جدی به منزلت اجتماعی و قومی خود بوده‌اند. این امر، رفته رفته بر میزان کینه و نفرتشان از دولت مرکزی افزوده است و بستر زیست آنان را که اکثراً از سواد دانشگاهی پایینی نیز برخوردارند، ملتهب و شورش‌خیز کرده است.
امروزه BLA از پلتفرم‌های آنلاین برای استخدام و به دام‌انداختن افراد به خصوص زنان و دختران آسیب‌دیده استفاده می‌کند. در این پلتفرم‌ها ویدئوهایی تبلیغاتی پخش می‌شود که در آن خشونت را تجلیل کرده و زنان انتحاری نظیر شاری بلوچ و ماحل بلوچ را به عنوان شهید و فدائیان آرمان بلوچستان نشان می‌دهد. طبعاً به تصویرکشیدن زنان به عنوان عناصر افتخارآمیز و شخصیت‌سازی رسانه‌ای از آنان، کاربرد تبلیغاتی این گروه را بالا می‌برد و مخاطبین بیشتری را جذب محتوای آنان می‌کند.
مطالب مرتبط
ایجاد چندین پل در زمینه دیپلماسی سایبری،معرفی کتاب
زمینه های حضور داعش در روسیه
فاصله تدریجی آسیای مرکزی از روسیه
پروژه ضد شیعه داعش؛ جدایی شیعیان از طالبان
چه کسی حامی عصر طلایی تروریسم در خاورمیانه است؟
