پخش سریال «معاویه بن ابی‌سفیان» از شبکه mbc سعودی در ماه رمضان، آن هم پس از دو سال تاخیر، اقدام پرحاشیه‌ای بود که در روزهای اخیر، فضای مجازی کاربران عرب‌زبان را به شدت ملتهب کرده و واکنش‌های متعددی را به همراه داشته است. این سریال که برای پخش در سال…
پخش سریال «معاویه بن ابی‌سفیان» از شبکه mbc سعودی در ماه رمضان، آن هم پس از دو سال تاخیر، اقدام پرحاشیه‌ای بود که در روزهای اخیر، فضای مجازی کاربران عرب‌زبان را به شدت ملتهب کرده و واکنش‌های متعددی را به همراه داشته است. این سریال که برای پخش در سال ۲۰۲۳ تولید شده بود، به دلیل حواشی بسیار و واکنش‌های انتقادی و منفی متعدد، توقیف شده بود، اما امسال با اعلامی ناگهانی، به جدول پخش برنامه‌های رمضانی شبکه mbc افزوده شد.
این سریال به‌وضوح تلاش دارد تا با تطهیر برخی صحابه چهره‌ای متفاوت و تحریف‌شده از آنان از جمله معاویه بن ابی‌سفیان، یکی از شخصیت‌های جنجالی تاریخ اسلام، ارائه دهد. در حالی که منابع تاریخی معتبر، معاویه را به عنوان یکی از دشمنان سرسخت اهل بیت (علیهم‌السلام) معرفی می‌کرده و بغی و شورش او را علیه امام و خلیفه وقت، حضرت علی علیه السلام و نقض پیمان صلح امام حسن (علیه‌السلام) و بدعت فراوان در سنت حضرت رسول اکرم حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) ثبت کرده‌اند، این سریال با نادیده گرفتن این واقعیات تاریخی، او را به عنوان یک رهبر زیرک و تأثیرگذار به تصویر می‌کشد.
حال، جدای از این که این سریال سعودی، روایتی ناصحیح از تاریخ صدر اسلام عرضه می‌کند و با پرداختن به جنجالی ترین وقایع تاریخ اسلام که مورد اختلاف شیعیان و اهل سنت و هم در میان سنی‌هاست و بی‌شک نگاهی فرقه‌گرایانه را ترویج خواهد کرد، چهره شخصیت‌هایی از جمله امیرالمومنین علی علیه‌السلام را نمایش داده و تابوشکنی بی‌سابقه‌ای را در فیلم‌سازی رقم زده که بدیهی است از تیغ تیز انتقادات شیعیان در امان نمانده باشد. علاوه بر این، نشان دادن چهره افرادی مانند معاویه که به عقیده برخی گروه‌های اهل سنت از صحابه پیامبر صلوات‌الله علیه به شمار می‌آید و هم چنین هند، مادرش، با واکنش تند شخصیت‌های دینی اهل سنت مواجه شده است.
در این راستا، تعدادی از علمای الازهر با استناد به حرمت به تصویر کشیدن صحابه، تماشای این سریال را ممنوع اعلام کردند. علاوه بر این، کمیسیون ارتباطات و رسانه عراق نیز از ممنوعیت پخش این سریال در ام‌بی‌سی عراق خبر داد. سید متقدی صدر، روحانی متنفذ عراقی و رهبری جریان صدر نیز در اعتراض به این سریال در حساب توییتری خود نوشت: « با خود عهد بسته ام که تا زنده هستم راه آبا و اجدادم را در رد طایفه گرایی دنبال کنم اما این به معنای قبول برابری بین علی بن ابیطالب(علیه السلام) و معاویه نیست چون تاریخ برای همه طوایف اسلامی ثابت کرده است که معاویه از بیعت خلیفه رسول الله خارج شد و دستور به هتک حرمت آن حضرت داد و صحابه مخالف خود را کشت پس چگونه بین آل رسول و آل ابی سفیان برابری باشد؟».
کاربران مجازی عرب نیز واکنش‌های انتقادی بسیاری نسبت به پخش و جزئیات و حواشی این سریال داشته‌اند. بسیاری از آن‌ها، معترض به ارائه تصویری نامناسب از مادر معاویه هستند و آن را عبور از تمامی خطوط قرمز دانسته‌اند. نکته جالب این که برخی کاربران عرب‌زبان، پخش سریال معاویه را با اکران سینمایی «موسی کلیم‌الله» ساخته ایران مقایسه کرده‌اند و با مذمت فتنه‌گری و اختلاف‌افکنی این سریال سعودی، فیلم حضرت موسی را که در جهت روایت تاریخ بنی‌اسرائیل و فساد یهود است، ستوده‌اند.
اکنون سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که دلیل پخش این سریال پس از دو سال توقیف آن هم در شرایط ملتهب منطقه‌ای که هر اندیشه و ایده فرقه‌گرایانه‌ای می‌تواند منجر به بروز تحرکات و آشوب‌های گسترده شود، چیست. به نظر می‌رسد بی‌ثباتی در سوریه یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر پخش این سریال در این زمان بخصوص بوده است؛ چرا که دولت سعودی پس از چندین سال تضعیف وهابیت، اکنون در پی استفاده حداکثری از ابزار رسانه برای پیش‌برد اهداف فرهنگی و جنگ نرم خود می‌باشد.
از سویی برخی نیز معتقدند که جنگ غزه که توانسته مسلمانان را فارغ از شیعه یا سنی بودنشان متحد کرده و بار دیگر آرمان مشترک امت اسلام را برجسته سازد، با این اقدام سعودی بار دیگر درگیر اختلافات فرقه‌ای و مذهبی شده و چندپارگی جوامع اسلامی را در پی خواهد داشت.
از سوی دیگر، نگاهی عمیق به ساخت فیلم و شخصیت‌پردازی‌های آن، صرف نظر از روایت تاریخی بحث‌برانگیز آن، نشان‌دهنده سبک جدیدی از فیلم‌سازی در پادشاهی سعودی است. این سریال که با هزینه ۱۰۰ میلیارد دلاری، پرهزینه‌ترین فیلم تاریخ سینمای عرب به شمار می‌آید، به نظر می‌رسد حتی بیش از آن که در پی ترویج نگاهی غیرواقعی از تاریخ خلافت پس از پیامبر صلوات‌الله علیه باشد، در صدد ارائه الگویی از خلافت سلطنت‌گونه‌ی معاویه به عنوان حاکمی زیرک و باهوش است. علاوه بر این، با تصویرسازی جنجالی و موهن از مادر معاویه_به اعتقاد برخی اهل‌سنت_، می‌توان گفت سعودی به دنبال تقدس‌زدایی از این حکومت و سلطنت برآمده؛ گویی درحال بازنمایی سلطنت خاندان سعودی در بستری تاریخی است و فرم جدیدی از محتوا و قالب را به مخاطب ارائه می‌کند، آن هم مخاطبی که با مطالعه تاریخ بیگانه است و این روایت اولین و شاید تنها خوراک فکری او در مسیر شناخت تاریخ است. در مجموع می‌توان «معاویه بن ابی‌سفیان» را روایتی «سعودیزه شده» از تاریخ خلافت و سلطنت پس از پیامبر دانست.
این اقدام ام‌بی‌سی سعودی، اولین اقدام جنجال‌برانگیز و فتنه‌انگیزانه آن نبوده است؛ چندی پیش این شبکه در برنامه‌ای تمام فرماندهان مقاومت از جمله سردار حاج قاسم سلیمانی، سید حسن نصرالله، عماد مغنیه، جهاد مغنیه، سمیر قنطار، فواد شکر، سید بدرالدین الحوثی، ابومهدی المهندس، اسماعیل هنیه و یحیی سنوار را «تروریست» خواند. پس از پخش این برنامه، هیئت رسانه و ارتباطات عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد فعالیت شبکه سعودی ام.بی.سی به دلیل تکرار توهین‌ها علیه فرماندهان پیروزی و فرماندهان مقاومت، متوقف شده است. همچنین مردم خشمگین عراق، به دفتر این شبکه در بغداد یورش برده، آن را تخریب کرده و به آتش کشیدند. از همین رو باید توجه داشت که رسانه‌های سعودی همواره در پی بهره‌برداری از شکاف‌ها و خلاهای اجتماعی به نفع خود هستند و به نظر می‌رسد چارچوب و خط قرمز محکمی برای خود متصور نیستند و بدیهی است جنجال‌آفرینی هم برای ایشان چندان مشکل‌ساز نیست.
مطالب مرتبط
دیپلماسی عمومی و نبرد هندی برای حفظ اعتبار
نه! به خاطر یک مشت دلار
