چالش های پیش روی زنان مسلمان

آداب و رسوم اسلامی مرتبط با زن ریشه در متون و آموزش های دینی دارد و این متون و آموزش ها در جایگاه متکی بر قرآن و سنت است. همچنین این آداب شامل جوانب متنوعی از زندگی زن از جمله نقش وی در خانواده و جامعه و از منظر قانونی و دینی می شود.

در این زمینه چند مورد اصلی وجود دارد که باید به آن اشاره کرد:

الف- خانواده و ازدواج: ازدواج دارای ارزشی بالا در اسلام است و پیامبر این دین آن را به تکمیل نمی از دین توصیف کرده است و موافقت زن در آن ضروری است. از سویی در ازدواج مهریه هم وجود دارد که عبارت از هدیه یا مبلغ مالی مورد توافق دو طرف است و عروس به هر شکل که بخواهد می تواند از آن استفاده کند. در بیشتر اوقات نقش زن در خانواده تربیتی است اما اسلام بر احترام متقابل و همکاری میان زن و شوهر تأکید دارد. به طور سنتی هم نقش مرد نان آوری خانواده است اما زنان هم می توانند در این زمینه سهیم شوند.

ب- حجاب و عفاف: حجاب عبارت از پوششی عفیفانه است که شامل پوشش سر هم می شود و یکی از راه هایی است که زن مسلمان ایمان و عفت خود را نشان دهد.

ج- آموزش و دانش اندوزی: از نظر پیامبر اسلام دانش اندوزی برای هر مسلمان واجب است و اسلام ارزش زیادی برای دانش اندوزی زن و مرد قائل است.

د- مشارکت اجتماعی: زن در اسلام برای مشارکت در فعالیت های اجتماعی که آنان را در مواردی مانند قعالیت های تجاری و مشارکت در رفاه اجتماعی توانمند کند، تشویق می شود. زن توانایی شرکت در فعالیت های دینی هم مانند نماز و روزه دارد اما برای برخی از این عبادات قواعد ویژه ای برای هر کدام زن و مرد در نظر گرفته شده است.

ه- آداب اجتماعی و فرهنگی: در مسائلی مانند جشن ها و مراسم ها مانند عید فطر در بیشتر اوقات زن نقش اصلی در چنین محافلی ایفا می کند.

وضعیت جهانی

وضعیت جهانی زن مسلمان دارای تنوع و پیچیدگی هایی است و این بازتاب دهنده اختلافات زیاد در فرهنگ، ساختارهای قانونی، توسعه اقتصادی و تفسیرهای دینی در کشورهایی با اکثریت یا اقلیت مسلمان است که به مواردی چند در این زمینه اشاره خواهیم کرد:

الف- حقوق و وضعیت قانونی: از نظر چارچوب های قانونی وضعیت زنان مسلمان متفاوت است. در برخی از کشورها در احوال شخصیه زنان هم قوانین اسلامی اعمال می شود و در برخی کشورهای دیگر قوانین سکولار یا برخی کشورها هم ترکیبی از دو قانون اعمال می گردد و هر کدام از این شرایط بر حقوق زن مرتبط با ازدواج و طلاق و... اثر گذار است. از سویی دیگر برخی از کشورهای با اکثریت مسلمان مانند تونس اصلاحاتی را برای بهبودی حقوق زن انجام داده اند تا میزان استقلال و حمایت بیشتری داشته باشد.

ب-آموزش و اشتغال: با افزایش میزان پیوستن به مدارس ابتدایی تا دبیرستان و دانشگاه برای زنان امکان حصول کار برای زن مسلمان بهبودی یافته است. اما از نظر حضور زنان در مشاغل مختلف تفاوت هایی وجود دارد و در ایجاد این تفاوت ها موانع فرهنگی و قانونی هر کشوری تأثیر دارد.

ج- بهداشت و رفاه: از نظر بهداشت روانی و سطح آگاهی، این موضوع از طریق دریافت حمایت های بیشتر برای زنان مسلمان در حال افزایش است.

د- چالش ها و موانع: یکی از این چالش ها موضوع تبعیض و خشونت علیه زنان است و در بسیاری از اوقات زنان به دلایلی مانند قضایای اخلاقی یا ازدواج اجباری با خشونت رو به رو می شوند. از نظر اقتصادی هم همچنان نابرابری پابرجاست و بسیاری از زنان از دسترسی به منابع مالی و فرصت های شغلی برابر محروم می باشند؛ اگرچه برخی از نهادهای مردمی و مدنی تلاش کرده اند در این زمینه تغییراتی انجام دهند.

ه- شبکه ها و اتحادهای جهانی: زنان مسلمان در این زمینه مشارکت جهانی رو به رشدی دارند و با همکاری زنان کشورهای دیگر برای برابری جنسیتی هر چه بیشتر تلاش می کنند.

و- تفاوت های منطقه ای: در این باره برای نمونه در خاورمیانه و شمال آفریقا تفاوت های روشنی میان کشورها وجود دارد و در این راستا کشورهایی مانند ایران و عربستان قوانین سخت تری برای زنان در مقایسه با کشورهایی مانند مراکش و تونس دارند. اما در جنوب آسیا و در کشورهایی مانند پاکستان و بنگلادش شاهد رهبری زنان هم بوده ایم اما هنوز وضعیت زنان آنجا با موانعی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رو به روست. در جنوب شرق آسیا مانند مالزی و اندونزی هم زنان گام های بلندی در خصوص حقوق خود برداشته اند اما همچنان چالش هایی در مناطق روستایی و شهرهای کوچک آن وجود دارد. در جنوب صحرای بزرگ آفریقا هم زن مسلمان با چالش ها و فرصت های متنوعی رو به روست و تلاش بسیاری را برای بهبودی در عرصه های بهداشت و آموزش انجام می دهد. به طور کل وضعیت زنان مسلمانان دارای پیشرفت هایی در زمینه های مختلف بوده است اما در برخی زمینه های دیگر همچنان چالش ها ادامه دارد.

اصلاحات و آینده پیش رو

افق های پیش روی زن مسلمان را تغییرات و تلاش های مداوم در زمینه های مختلف مشخص می کند و این تلاش شامل اصلاحات قانونی، پیشرفت آموزش و جنبش های اجتماعی می شود و موارد زیر را در بر می گیرد:

الف- اصلاحات قانونی و سیاسی: بسیاری از کشورهای مسلمان اصلاحات قانونی را برای بهبودی حقوق زنان انجام می دهند و این اصلاحات شامل مواردی مانند قوانین ارث و حمایت از خشونت خانگی می شود. از نظر مشارکت سیاسی هم تلاش می شود به صورت تدریجی حضور زنان در جایگاه های سیاسی و تصمیم گیری و در دولت و رهبری احزاب افزایش یابد.

ب- تحولات اجتماعی و فرهنگی: مواضع جوامع اسلامی در قبال جایگاه زنان به صورت کند در حال تغییر است و نسبت به قبول مشارکت زن در زندگی عمومی رشد وجود دارد و زنان زیادی امروزه هستند که الهام بخش نسل جوان در جهت تحقق اهداف و به چالش کشیدن سنت ها می باشند.

ج- تفسیرهای دینی اصلاح گرایانه: برخی از علمای دین تلاش می کنند تفسیرهای تحولخواهانه مبتنی بر برابری جنسیتی ارائه دهند و این اقدام با هدف وفاق میان عقاید دینی و ارزش های امروزی می باشد.

د- برنامه های آگاهی بخشی و فرهنگ سازی: برنامه های آموزشی با هدف افزایش آگاهی در خصوص برابری جنسیتی در مدارس و جوامع محلی می باشد و امروزه کارگاه ها و دوره هایی برای افزایش توانمدی های زن مسلمان در دفاع از حقوق و تحقق اهدافش برگزار می شود.