کتابخانه ملی مصر یکی از بزرگترین نهادهای علمی در جهان عرب است. تا اواسط قرن بیستم، این مکان به منزله دانشگاهی آزاد در مصر بود، مکانی که چهرههای برجسته مصر در آن ملاقات میکردند و به طور گسترده شناخته شده بودند. کسانی که ارزش این نهاد را میدانستند، حقیقتاً آن را به عنوان حافظه فکری مصر و مخزن میراث عربی و اسلامی که بیش از یک قرن و نیم از آن محافظت کرده و بهترین جایگاهها را به آن بخشیده بود، ارج مینهادند.در قرنهای ۱۷ و ۱۸ میلادی، تجارت کتابها و نسخههای خطی باستانی، تجارتی پررونق بود. بدون وجود هیچ قانون یا مقرراتی برای حفاظت از اموال فرهنگی ملی، این امر منجر به قاچاق تعداد زیادی نسخه خطی، پاپیروس و آثار باستانی از قاهره شد که در نهایت کتابخانههای اروپا، ترکیه و ایالات متحده را پر کرد .در سال ۱۸۲۴، دهقانی کوزه کوچک و مهر و موم شدهای را در نزدیکی هرم سقاره پیدا کرد و چون از یافتن گنج طلا ناامید شده بود، آن را با قیمت پایینی برای فروش عرضه کرد. اما این کوزه به دست شرقشناس مشهور فرانسوی، سیلوستر دوساسی، رسید که اولین مقاله در مورد محتویات آن را منتشر کرد. این اولین نشانهای بود که جهان از وجود پاپیروس عربی یا «پاپیروس مصری» - آنطور که ابن ندیم در الفهرست نامیده است - مطلع شد.دکتر ایمن فواد سید، استاد نسخ خطی، محقق بسیاری از کتب مهم میراث فرهنگی و مدیر سابق کتابخانه ملی مصر، در مصاحبهای با الجزیره نت گفت: «اهمیت این کشف این نبود که برای اولین بار وجود پاپیروس را اعلام کرد، بلکه مهمترین نشانه این بود که این حادثه مقامات، به ریاست علی پاشا مبارک، مدیر دیوان مدارس، را که به عنوان بخشی از مأموریت اعزامی محمد علی پاشا به فرانسه در سال ۱۸۴۴ برای مطالعه علوم نظامی سفر کرده بودند، هوشیار کرد و کتابخانه ملی پاریس را از نزدیک دید .او ادامه میدهد: «وقتی علی پاشا مبارک به مصر بازگشت، به خدیو اسماعیل پیشنهاد تأسیس کتابخانهای مشابه کتابخانههای ملی اروپا را داد و در ۲۳ مارس ۱۸۷۰ از او فرمانی گرفت که در آن خدیو مصر به او مأموریت داده بود نسخههای خطی گرانبهایی را که در مساجد، زیارتگاهها و مؤسسات آموزشی وجود داشتند جمعآوری کند. تا این مجموعه پراکنده بتواند هسته یک کتابخانه عمومی را تشکیل دهد.فواد السید در باره نسخههای خطی موجود میگوید: «این کتابخانه در روزهای اولیه خود، حدود ۲۰۰۰۰ جلد کتاب، مرجع و مجموعهای از نقشهها را در خود جای داده بود. این کتابخانه همچنین شامل کتابخانه خصوصی قدیمی، «کتابخانه» که محمد علی پاشا در ارگ تأسیس کرده بود، و کتابخانههای وزارت فواید عامه و آموزش و پرورش، علاوه بر مجموعه خارجی که شامل ۱۲۷۲ عنوان کتاب بود، میشد. رفاعة الطهطاوی مأمور خرید انتشارات اروپایی مفقود شده از کتابخانه و همچنین سایر کتابخانههای مساجد از مجموعههای اداره اوقاف بود.
از این مجموعهها، کتابخانه خدیوی تشکیل شد که تقریباً شامل ۲۰۰۰۰ جلد کتاب بود. این بنا در طبقه همکف کاخ شاهزاده مصطفی فاضل پاشا، برادر خدیو اسماعیل، در درب الجمامظ، کنار دیوان المدارس قرار داشت. این کتابخانه در ۲۴ سپتامبر ۱۸۷۴ برای عموم مردم قابل استفاده شد و بنابراین اولین و قدیمیترین کتابخانه ملی در خاورمیانه محسوب میشود .
وقتی خانه شاهزاده مصطفی فاضل برای کتابها خیلی کوچک شد، خدیو عباس حلمی دوم در سال ۱۸۹۹ سنگ بنای کتابخانه خدیوی و خانه آثار باستانی عرب را در میدان باب الخلق گذاشت. خانه در سال ۱۹۰۳ به آنجا منتقل شد و سال بعد درهای آن به روی عموم باز شد.
کتابخانه خدیوی تقریباً شامل ۲۰،۰۰۰ جلد کتاب بود و در طبقه همکف کاخ شاهزاده مصطفی فاضل پاشا، برادر خدیو اسماعیل، قرار داشت (رسانههای اجتماعی)
گنجینههای خانه کتاب
ظرف چند سال، کتابخانه توانست مجموعههای نادری از نسخههای خطی عربی و شرقی، پاپیروس، سکههای اسلامی و تابلوهای خوشنویسی عربی را به دست آورد. این مجموعهها به دلیل کمیابی و اصالتشان متمایز میشوند. تعداد نسخههای خطی عربی و شرقی در مصر تقریباً به ۱۲۵۰۰۰ نسخه میرسد که پس از مجموعه نسخههای خطی ترکیه، در رتبه دوم قرار دارد.
مجموعه موجود در دارالکتب مصر تقریباً به ۶۰۰۰۰ نسخه خطی میرسد و به دلیل تنوع موضوعاتش یکی از ارزشمندترین و نفیسترین مجموعههای جهان محسوب میشود. این مجموعه شامل تعداد زیادی قرآن کریم و چهارضلعی است که برخی از آنها روی پوست نوشته شدهاند و قدیمیترین آنها به سال ۷۷ هجری قمری برمیگردد و قرآنی منسوب به امام بصری است. علاوه بر این، مجموعهای نادر از قرآنهای مملوکی که توسط سلاطین مملوکی به مدارسی که در قاهره تأسیس کردند اهدا شده و در پایان قرن نوزدهم به این خانه منتقل شدهاند، و همچنین مجموعهای نادر از نسخههای خطی فارسی که با تصاویر (مینیاتورها)، جوهر طلا و رنگهای طبیعی تزئین شدهاند، در این مجموعه وجود دارد.
دکتر ایمن فؤاد اشاره میکند که موجودی نسخ خطی کتابخانه ملی تا اول آوریل ۱۹۱۶ بالغ بر ۱۹۰۰۰ نسخه خطی، شامل ۳۴۵ نسخه خطی وقفی، علاوه بر ۱۸۹ قرآن، از جمله ۲۷ قرآن که به خط کوفی بر روی پوست آهو نوشته شدهاند، و همچنین نسخههای خطی علی پاشا مبارک که در سال ۱۸۹۵، دو سال پس از مرگ او، به کتابخانه اضافه شدند، بوده است.
از جمله اقلام نادری که در این خانه نگهداری میشود، قرآنی است که در مسجد عمرو بن عاص بوده و در اوایل قرن دوم هجری به خط کوفی بر روی پوست آهو نوشته شده است، بدون هیچ گونه اعراب یا نقطهای، و هیچ گونه نوشتهای از نام سورهها یا تعداد آیات. از مجموعه حاج محمد علی پاشا بود.
این خانه همچنین شامل تعدادی از قرآنهای مملوکی است که در اختیار مساجد مملوکی در قاهره بودند، از جمله قرآنهای سلطان الناصر الاشرف شعبان، سلطان برقوق، سلطان الناصر حسن، سلطان الاشرف برسبای، سلطان خشقدم، سلطان قایتبای و بانو خاوند برکه، مادر سلطان شعبان.
در مورد نسخههای خطی فارسی موجود در کتابخانه ملی، ۷۱ نسخه خطی مزین به تصاویر (مینیاتور) وجود دارد که قدمت آنها به قرن هشتم هجری تا قرن چهاردهم هجری قمری برمیگردد. از جمله قدیمیترین این نسخههای خطی، نسخهای از کلیله و دمنه است که شامل ۱۱۲ تصویر رنگی است که داستانها و شگفتیهای کتاب را به تصویر میکشد، و نسخهای از شاهنامه اثر شاعر ایرانی، فردوسی، متوفی در سال ۴۱۶ هجری قمری، که آن را طی ۳۰ سال سروده و در سال ۳۸۴ هجری قمری به پایان رسانده و به سلطان محمود غزنوی هدیه داده است. این نسخه در سال ۷۹۶ هجری قمری در شیراز کتابت شده است و به گفته دکتر ایمن فؤاد، شامل ۶۷ تصویر رنگی از قهرمانان و نبردها است.
کتابخانه ملی مجموعهای بینظیر از نشریات، روزنامهها و مجلات عربی و خارجی منتشر شده در مصر ، کشورهای عربی و اسلامی و اروپا (سایتهای رسانههای اجتماعی) را در خود جای داده است.
سکهها و نشریات
در سال ۱۸۷۷، مقدار زیادی پاپیروس در شمال استان فیوم کشف شد. این پاپیروس از مصر به برلین، آکسفورد و وین برده شد، جایی که یک آرشیدوک اتریشی هزار قطعه از آن را خریداری کرد. با گذشت زمان، این مجموعه به یکی از مشهورترین مجموعههای جهان تبدیل شد. گروههای دیگری توسط محققان در میان تپههای اهناسیا، اخمیم، اشمونین، بهنسا، میت رهینا و ادفو در مصر علیا کشف شدند. این گروهها در هامبورگ، هایدلبرگ، استراسبورگ و دیگر نقاط اروپا ساکن شدند.
مجموعه عظیمی از سکههای عربی و اسلامی وجود دارد که توسط دولت مصر خریداری و در خانه آثار باستانی عرب نگهداری و سپس در سال ۱۸۹۴ میلادی به کتابخانه منتقل شد. در فهرست توصیفی این مجموعه، آخرین بررسی انجام شده در سال ۱۹۸۰، ۶۴۰۰ قطعه یافت شد که شامل ۵۳۰۰ سکه، ۸۹۰ سنج شیشهای، ۲۰ مدال و ۱۳۰ قالب ضرب سکه و مهر شیشهای بود. این مجموعه هنوز در «خزانه سکههای باستانی» در ساختمان باب الخلق نگهداری میشود و بر اساس تاریخ ضرب آنها در کشوهایی چیده شده است.
کتابخانه ملی همچنین دارای مجموعهای نادر از ۲۸۵۴۰ نقشه و بیش از ۵۰۰ تابلو خوشنویسی عربی متعلق به مکاتب ترکی-عثمانی و ایرانی-فارسی است. بیشتر این موارد در وضعیت خوبی هستند و قدمت آنها به قرنهای ۹ تا ۱۴ هجری قمری برمیگردد. بسیاری از این نسخههای خطی گرانبها و قرآنهای شگفتانگیز متعلق به میراث سلطان عبدالحمید دوم هستند .
کتابخانه ملی همچنین مجموعهای بینظیر از نشریات، روزنامهها و مجلات عربی و خارجی منتشر شده در مصر، کشورهای عربی و اسلامی و اروپا را در خود جای داده است. تعداد نشریات عربی ۴۲۰۰ عنوان و نشریات خارجی ۵۸۱۲ عنوان است که در ۱۵۶۴۳۱ جلد توزیع شدهاند (طبق گفته دکتر ایمن فؤاد).
نسخه خطی قرآن مربوط به دوره ایلخانی (مغول) و مربوط به سال ۷۱۳ هجری قمری. این یکی از قرآنهای نادر در کتابخانه و آرشیو ملی مصر است.
افول نقش فرهنگی
دکتر فواد میگوید: کتابخانه ملی مانند یک «دانشگاه آزاد» در مصر بود و حامیان آن نویسندگان و روشنفکران برجستهای مانند شاعر حافظ ابراهیم، معلم نسل احمد لطفی السید، نویسنده توفیق الحکیم و ابوالفضل ابراهیم بودند. متخصصانی که در آنجا کار میکردند، از بهترینهایی بودند که تمدن عرب در زمینهی حفظ و بررسی آثار باستانی به خود دیده بود.
در سال ۱۹۶۵، بحران کتابخانه ملی زمانی آغاز شد که آرشیو ملی در آن ادغام شد، که این امر بار سنگینی را بر دوش کتابخانه ملی گذاشت و منجر به حاشیهنشینی آن شد. ادغام اداره کل کتاب مصر، آغاز افولی بود که کتابخانه و آرشیو ملی بیش از نیم قرن متحمل آن شده بود، چرا که جایگاه قانونی و استقلال خود را از دست داد و صرفاً به یک اداره مرکزی تابع اداره کتاب مصر تبدیل شد و نقش فرهنگی آن کاهش یافت و دیگر قادر به همراهی با جنبش فرهنگی یا دستیابی به مهمترین نشریات منتشر شده در خارج از مصر نیست. همچنین به دلیل کمبود منابع مالی و انسانی، تقریباً قادر به ارائه خدمات کتابخانهای لازم به بازدیدکنندگان خود نیست. در همین حال، در این دوره، جهان شاهد پیشرفت علمی چشمگیری در زمینه نوسازی الکترونیکی، دیجیتالی شدن و در دسترس بودن منابع انتشاراتی، از جمله مواد چاپی، نقشهها، عکسها و سایر موارد، بوده است.
در سال ۱۹۹۲، ما - گروهی از روشنفکران که از وضعیت رو به وخامت کتابخانه ملی رنج میبردند - با هم ملاقات کردیم و طرحی را با فاروق حسنی، وزیر فرهنگ، در میان گذاشتیم او به گرمی از آن استقبال کرد، زیرا همانطور که خودش می گفت: او در فکر توسعه کتابخانه ملی بود تا مصر نیز مانند سایر ملل پیشرفته، کتابخانه ملی مستقل خود را داشته باشد.
در ماه مه ۱۹۹۲، وزیر تصمیمی مبنی بر تشکیل یک کمیته مشورتی عالی برای توسعه کتابخانه ملی، تدوین یک استراتژی کاری که استقلال این نهاد را تضمین کرده و سطح عملکرد آن را به بالاترین سطح ممکن ارتقا دهد، صادر کرد.
دکتر ایمن فواد اضافه میکند: «من به عنوان مدیر پروژه توسعه کتابخانه ملی انتخاب شدم. وضعیت کتابخانه را بررسی و موانع را شناسایی کردم. نقطه شروع اساسی، احیای نقش تاریخی ساختمان کتابخانه ملی در باب الخلق به عنوان کتابخانهای برای مطالعات شرقی و استقلال کتابخانه از اداره کل کتاب مصر بود. ماموریت کتابخانه ملی، جمعآوری میراث فکری ملی - اعم از نسخههای خطی و چاپی - و تسهیل دسترسی به آن برای محققان و پژوهشگران و حفظ آن برای نسلهای آینده است. این یک فعالیت خدماتی با ماهیت تحقیقاتی دانشگاهی است، در حالی که اداره کل کتاب، فعالیتهای تولید فرهنگی مربوط به نگارش، ترجمه و نشر را انجام میدهد، زیرا انتشارات ملی مصر است.» بنابراین، لازم بود اداره کل کتاب و کتابخانه ملی از هم جدا شوند تا هر کدام بتوانند نقش خود را بر اساس ماهیت فعالیتی که انجام میدهند، ایفا کنند.
با این حال، به دلایل صرفاً اداری، با توجه به شباهت فعالیتهای کتابخانه و آرشیو ملی، تصمیم گرفته شد که این دو سازمان در کنار هم باقی بمانند. کتابخانه ملی وظیفه جمعآوری اسناد و مدارک تاریخی و در دسترس قرار دادن آنها برای مورخان و محققان را بر عهده دارد. کتابخانه ملی با توجه به نیازش به تکنسینها و کارشناسان متخصص در حوزه آرشیو و اسناد، برخلاف کتابدارانی که در کتابخانه ملی کار میکنند، در آیندهای نزدیک مستقل خواهد شد.
هوشمندسازی و دیجیتالسازی
روشهای قدیمی برای حفظ و نگهداری نسخههای خطی دیگر با واقعیت فعلی ما سازگار نیستند. ما خود را با فناوریهای پیشرفتهای برای محافظت، خواندن و رمزگشایی نسخههای خطی و در دسترس قرار دادن آنها برای عموم از طریق دیجیتالی کردن مواجه میبینیم. هوش مصنوعی و تحول دیجیتال از جمله مهمترین فناوریهایی هستند که نویدبخش عصر جدیدی در مدیریت و حفاظت از نسخههای خطی هستند.
دکتر خالد عزب، کارشناس فرهنگی، به الجزیره نت گفت: «نسخههای خطی توجه لازم را از سوی محققان عرب و مسلمان دریافت نکردهاند، زیرا تمرکز آنها بر متون بوده است، بدون اینکه نسخه خطی را به عنوان یک سند باستانشناسی یا فرهنگی در نظر بگیرند. با وجود این، آنها به ویژه به نسخههای خطی که به موضوعات قرآن کریم و احادیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) میپرداختند، علاقه نشان میدادند و با آنها به عنوان شاهکارهای هنری رفتار میکردند و میراث هنری بینظیری را برای ما به جا گذاشتند که اکنون میتوانیم شاهد گسترش آن در بسیاری از موزهها و کتابخانههای سراسر جهان باشیم.»
اگرچه بیشتر نسخههای خطی عربی کهن در دورههای جنگ در جهان اسلام، مانند جنگهای صلیبی، اختلافات داخلی، جنگهای تاتار و موارد دیگر، در اثر آتشسوزی یا بیتوجهی از بین رفتند و بزرگترین آسیبها به هزاران نسخه خطی وارد شد، اما ذهن بشر هرگز فراموش نخواهد کرد که هولاکو هنگام حمله به بغداد، پایتخت جهان اسلام و نگین تاج فکری و فرهنگی آن، در سال ۱۲۵۸ میلادی، چه کرد. میلیونها نسخه خطی به رودخانه دجله ریخته شدند و باعث گلآلود شدن آب آن شدند.
با توجه به این بیتوجهی دیرینه به میراث نسخ خطی ما، اکنون درخواستهایی برای آنچه «احیای میراث ملی» نامیده میشود، با استفاده از دیجیتالسازی مدرن و در دسترس قرار دادن این میراث برای بیشترین تعداد ممکن از ذینفعان، در حال ظهور است. این اقدامات به محافظت از نسخههای خطی در برابر انقراض و از بین رفتن کمک خواهد کرد.
اهمیت دیجیتالی کردن در ایجاد یک پایگاه داده دیجیتالی است که با پیشرفتهای فناوری همگام باشد و به حفظ و نگهداری نسخههای خطی کمک کند. علاوه بر این، دسترسی به نسخههای خطی را بدون نیاز به مراجعه به نسخه اصلی، مگر در موارد نادر، امکانپذیر میسازد و بدین ترتیب به حفظ نسخههای خطی کمک میکند.
این امر مستلزم تدوین یک طرح سیستماتیک، در دسترس بودن تجهیزات لازم مانند رایانه و اسکنر و پیش از آن، تأمین منابع مالی برای هزینه نرمافزار، تجهیزات و رویههای فنی لازم برای تبدیل نسخههای خطی به مواد دیجیتال است.
دکتر عزب میافزاید: «با این حال، یک عنصر انسانی واجد شرایط و آموزشدیده همچنان یکی از مهمترین عوامل موفقیت فرآیند دیجیتالسازی است. دیجیتالسازی به تعداد زیادی کارگر نیاز ندارد، بلکه به نیروی کار بسیار ماهری نیاز دارد که مسئول اجرای پروژههای بزرگ باشد. نباید فراموش کنیم که فرآیند دیجیتالسازی صرفاً یک فرآیند فنی نیست، بلکه شامل مراحل دستی بسیار مهمی است، بهویژه حفظ و مرمت نسخههای خطی که نیازمند مهارتهای دقیق و درجه بالایی از کنترل است. سپس فرآیند دیجیتالی شدن فرا میرسد که دو شکل مختلف به خود میگیرد: دیجیتالی شدن به شکل تصویر، و دیجیتالی شدن به شکل متن. با توجه به ماهیت منحصر به فرد خط عربی، نسخههای خطی عربی اغلب به شکل تصاویر دیجیتالی میشوند. پس از آن مرحله پردازش فرا میرسد که تصاویر را به قالب کتاب، مانند فایلهای PDF، تبدیل میکند.
در حوزه متون میراثی، هوش مصنوعی در رمزگشایی بسیاری از نسخههای خطی و خواندن آسان آنها به چیزی شبیه معجزه دست یافته است (فلیکر)
معجزه دیجیتال
دکتر ایمن احمد شاهین، رئیس سابق دانشکده مهندسی دانشگاه فیوم و عضو آکادمی زبان عربی، در مورد پیشرفتهای بیشتر در زمینه ترجمه از و به زبان عربی، و همچنین تصویرسازی زبان عربی و تبدیل متون به تصاویر، و تلاش برای افزودن برنامههای هوش مصنوعی بیشتر برای خدمت به زبان عربی، به الجزیره نت گفت:
حوزه کاربردهای هوش مصنوعی به اوج پیشرفت خود رسیده است، از نظر تبدیل متن نوشتاری به متن شنیداری یا بصری، فرآیندی که اکنون در اکثر زبانهای جهانی آسان شده است. در حوزه متون میراثی، هوش مصنوعی در رمزگشایی بسیاری از نسخههای خطی و خواندن آسان آنها به چیزی شبیه معجزه دست یافته است.
با این حال، عربی زبانی با ساختار پیچیده است و واژگان آن تقریباً ۱۲ میلیون کلمه دارد که معادل ۲۰ برابر انگلیسی است. اگرچه توسعه سریع هوش مصنوعی (AI) نویدبخش پتانسیلهای امیدوارکنندهای است، اما این امر مستلزم تلاشهای بیشتر زبانشناسان و متخصصان هوش مصنوعی است. دلیل این امر آن است که زبان عربی دارای ویژگیهای منحصر به فردی مانند اشتقاق، صرف، چندمعنایی و تنوع گویشی است که توسعه سیستمهای هوش مصنوعی تخصصی را که قادر به مدیریت این پیچیدگیها باشند، ضروری میسازد.
دکتر شاهین یکی از محققانی است که تلاش میکند از برنامههای هوش مصنوعی برای خدمت به میراث عربی استفاده کند و آن را از متون به تصاویر سینمایی تبدیل کند. دکتر شاهین در مورد فناوری شبکه مولد تخاصمی (GAN) و توسعه آن صحبت کرد.
شاهین گفت: «فناوری GAN تحت تحقیقات و توسعه بیشتری قرار گرفته است.» «شرکت OpenAI در اوایل سال ۲۰۲۴ با عرضه چهارمین نسخه از موتور مولد خود، GPT-4، که اپلیکیشن Sora از دل آن بیرون آمد، ما را شگفتزده کرد. این اپلیکیشن قابلیتهای چشمگیری از خود نشان داده است. تنها کاری که باید انجام دهید این است که متنی برایش بنویسید و از آن بخواهید آن را به صورت یک داستان ویدیویی ارائه دهد، و این اپلیکیشن متن را به یک فیلم خیرهکننده و بسیار دقیق تبدیل خواهد کرد.»
این برنامه توانسته است وقتی از آن خواسته شده به زبان انگلیسی کار کند، نتایج شگفتانگیزی به دست آورد. اما وقتی از او خواستیم همین نتایج را به زبان عربی ارائه دهد، و شروع به تحلیل و تجزیه متون بدون مصوت کردیم، و من یک جمله ساده عربی بدون مصوت به او دادم، او به راحتی آن را تجزیه و مصوت گذاری کرد. با این حال، وقتی به جملات پیچیدهتر، مانند جملاتی با گزاره یا جملهواره، رفتیم و از او خواستیم آنها را تجزیه کند، خطاهایش واضح بود و نتایج خیلی دقیقی ارائه نداد.
دکتر ایمن شاهین اظهار نظر میکند: البته این به این دلیل است که پایگاه داده برای دیجیتالی کردن زبان عربی هنوز به اندازه کافی کامل نیست تا در برنامههای هوش مصنوعی به طور کارآمد عمل کند، به همین دلیل خروجیها نادرست هستند. البته این به این دلیل است که ما اعراب به سرعت انقلابی را که توسط برنامههای هوش مصنوعی به وجود آمده بود، تشخیص ندادیم.
دکتر اضافه میکند. شاهین: از طرف دیگر، من آزمایشی با استفاده از هوش مصنوعی روی یک متن عربی انجام دادم. من یک متن عربی به برنامه دادم و ترسیدم که آن را نفهمد. بنابراین، محتوای آن را با جزئیات توضیح دادم، سپس متن را به انگلیسی ترجمه کردم تا از درک آن اطمینان حاصل کنم.
هوش مصنوعی توانست کاری را که میخواستم انجام دهد و بر اساس متن، یک ویدیوی یک دقیقهای بسازد. از طریق این برنامه، میتوانیم کتابهای میراثی مهمی مانند سیره ابن هشام، طبقات ابن سعد و الاغانی نوشته الاصفهانی را مستندسازی کنیم و با استفاده از برنامههای هوش مصنوعی آنها را روی صفحه نمایش دهیم.
منبع : الجزیره