پروژه جاده توسعه؛ آیا اردوغان در حال اجرای یک پروژه جایگزین برای ایالات متحده در خاورمیانه است؟

ترکیه با عراق درباره ایجاد کریدور حمل و نقل به خلیج فارس ، «جاده توسعه» ، توافق کرد. در حالی که جو بایدن در حال تأمل در مورد چگونگی کاهش شدت احساسات در مورد جنگ غزه بود و ایران در حال بررسی راه‌هایی برای پاسخ به یک حمله انتقام جویانه اسرائیلی بود، رئیس جمهور ترکیه وارد یک سیاست خارجی سازنده‌تر درگیر شد.

سفر رجب طیب اردوغان به بغداد، یک سفر تاریخی بود. رهبر ترکیه برای اولین بار در 13 سال گذشته پا به خاک عراق گذاشت. گفتگوها با سودانی، نخست‌وزیر و عبداللطیف رشید، رئیس جمهور عراق، با هدف تقویت همکاری بین عراق و ترکیه در مسائل سیاسی، اقتصاد و امنیت انجام شد.

اردوغان در سفر به عراق قصد داشت دو مسئله خاص را حل کند: دلیل اول به مبارزه این کشور با حزب کارگران کردستان (پ. ک.ک) بر می‌گردد. رهبر ترکیه در بغداد روشن کرد که کشورش حضور یک گروه تروریستی در نزدیکی مرز خود را، چه در سوریه و چه در عراق، تحمل نخواهد کرد. او ضمن ابراز امیدواری به شرکت عراق در مقابله با پ.ک.ک اشاره داشت: «عراق باید از همه اشکال تروریسم پاک شود.»

اردوغان برای نشان دادن عزم خود دستور بمباران گسترده مواضع پ.ک. ک در شمال عراق را صادر کرد. روزنامه حریت می نویسد که به زودی نیروهای مسلح ترکیه عملیات زمینی جامع علیه شبه نظامیان را انجام خواهند داد. همچنین، ترکیه و عراق قصد دارند یک مرکز عملیاتی برای مبارزه با شبه نظامیان در عمق 30 تا 40 کیلومتری مرز ترکیه و عراق ایجاد کنند. تمایل دولت عراق برای همکاری با ترکیه با توجه به اینکه بغداد در گذشته اغلب آنکارا را به نقض تمامیت ارضی عراق متهم کرده است، گامی بزرگ در این مسیر است.

هر دو کشور باید مشکل پ.ک. ک را حل کنند تا کار دوم و مهم‌تر ضورت پذیرد. در واقع، پیگیری پروژه «راه توسعه»، کریدور حمل و نقلی که  استان‌های شرقی ترکیه را از طریق خاک عراق به خلیج فارس متصل می‌کند، دلیل اصلی سفر اردوغان به بغداد شد.

اردوغان و سودانی تفاهم‌نامه همکاری میان عراق، ترکی ، قطر و امارات را امضا کردند. این پروژه شامل 1200 کیلومتر راه آهن و بزرگراه است. هزینه آن 17 میلیارد دلار تخمین زده شده است. پس از اجرای این کریدور، سالانه تا 4 میلیارد دلار سود به دست می‌آید و بیش از 100 هزار شغل را فراهم می‌کند. مشارکت امارات و قطر بسیار مهم استزیرا عراق و ترکیه نیاز به جذب سرمایه گذاری خارجی دارند. این امکان وجود دارد که سرمایه گذاران چینی در مرحله اجرا به این پروژه بپیوندند. قطر در حال حاضر متحد ترکیه است و دخالت امارات به لطف عادی سازی روابط با ترکیه در سفرهای متقابل رهبران دو کشور به آنکارا و ابوظبی امکان پذیر شده است.

جالب اینجاست که تا همین اواخر یک پروژه بزرگ دیگر به نام IME وجود داشت. IMEC قرار بود هند را از طریق خاک کشورهای عربی خلیج فارس و اردن به اسرائیل متصل کند. آمریکا حمایت خود را از IMEC اعلام کرد. با این حال، به دلیل آغاز جنگ در غزه، روابط اسرائیل/آمریکا با کشورهای عربی به شدت تضعیف شده است. چشم انداز به رسمیت شناختن اسرائیل توسط عربستان سعودی مبهم است و اردن و امارات تماس‌های خود با تل آویو را معلق کرده‌اند. علاوه بر این، به دلیل حملات انصارااله یمن، ایمنی ناوبری در اقیانوس هند مختل شده است. به نوعی می‌توان گفت که جاده ابریشم ترکیه در حال تبدیل شدن به یک جایگزین برای پروژه آمریکایی-هندی است.

اجرای راه توسعه نه تنها به سرمایه گذاری‌های چند میلیارد دلاری بلکه به ثبات در عراق نیز نیاز خواهد داشت. دولت بغداد می‌داند که مقابله با تهدید پ.ک. ک به تنهایی غیرممکن است اما در عین حال عملیات ارتش ترکیه در عراق با محکومیت بغداد و دیگر کشورهای عربی مواجه بود. در پیش بینی سود اقتصادی بزرگ مورد نیاز ترکیه و عراق که هنوز از مداخله آمریکا و تسلط سازمان‌های تروریستی در امان نیست، دو کشور در نهایت تلاش‌های خود را برای از بین بردن ساختارهای تجزیه‌طلبانه که توسط پ.ک. ک نمایندگی می‌شود ، هماهنگ خواهند کرد.