دلايل دينى جنگ روسيه و اوكراين

جنگى كه قرار بود طى آن روسيه در عرض دو هفته اوكراين را از نقشه جهان محو كند، دومين سالگرد خود را مى گذراند و اين جنگ هزينه سنگينى را براى روسيه در بر داشته است. تصميم گرفته شده براى اين جنگ باعث زخمى شدن 400 هزار روس تا بدين لحظه شده و اين ميزان یک سوم از ارتش در حال خدمت اين كشور را شامل مى شود. در زمان فعلى تلفات روسيه در اوكراين 4 برابر تلفات ارتش سرخ در افغانستان و در نزاعى است كه نزديک به يک دهه به طول انجاميد.

در 21 فوريه 2022 پوتين مردم روسيه را از كاخ كرملين مورد خطاب قرار داد و اعلام كرد "اوكراين صرفا يک کشور همسایه با ما نیست بلكه بخشى غير قابل تصرف از تاريخ و فرهنگ و گستره معنوى ماست". پس از آن به سرزنش امرى تاريخى پرداخت كه به دنبال انتزاع مشروعيت از هويت و ملى گرايى اوكراينى هاست و در اين راستا بارى ديگر به طور ويژه از دين ياد كرد و توضيح داد "كيف به آماده سازى براى انهدام كليساى ارتودوكس اوكراين ادامه مى دهد و اين كليسا متعلق به پاتريارک موسكو مى باشد"؛ 3 روز پس از اين سخنرانى نيروهاى روسيه از مرز اوكراين عبور كردند. پوتين خروجى سازمان اطلاعات شوروى (KGB) است و با اين كه از اتحاد جماهير شوروى تمجيد كرده و پايان آن را يک فاجعه تاريخى مى داند اما تفاوتى ميان رهبران شوروى و پوتين وجود دارد زيرا رهبران شوروى دين را افيون جامعه مى ديدند اما در مقابل پوتين به دنبال استفاده از دين براى تسلط بر مردم روسيه و هدايت ملى گرايى آنان است.

در اكتبر 2018 كليساى ارتودوكس اوكراين رسما از كليساى ارتودوكس روسيه جدا شد و علت آن را فساد در دين توسط پوتين اعلام كرد و بدين ترتيب توافقى كه 332 سال به طول انجاميده بود را لغو كرد كه بر اساس آن پاتريارک موسکو رهبر و اسقف اعظم كليساى كيف را منصوب مى كرد. كليسا در اوكراين يكى از مورد اعتماد ترين نهادهاى اجتماعى محسوب مى شود و شوراى چند فرقه اى كليساهاى اوكراين يكى از تأثيرگذارترين انجمن هاى اجتماعى در كشور مى باشد. نبود هر كدام از كليساهاى مسلط در اوكراين باعث جلوگيرى از سيطره بر روى كشور به شكلى مى شد كه پوتين در روسيه بر آن سيطره پيدا كرد و اين موضوع مانند سيطره تزارهاى روس بر كليساى ارتودوكس روسيه در گذشته بود.

پس از آنكه پاتريارک كنستانتين با اقدام كليساى اكراين موافقت كرد و كليساى ارتودوكسى جديد در اوكراين را به رسميت شناخت، كليساى كنستانتين در روسيه به دو دسته تقسيم شد و اين منجر به بدترين دو دستگى در كليساى ارتودوكسى طى 1000 سال اخير شد. به باور ولادمير پوتين كليساى ارتودوكس روسيه به عنوان دست نشانده امپراتورى وى مى باشد و به همين خاطر نمى توانست آزادى در عقيده در اكراين را قبول كند.

سازمان اوراسيا كه يک مؤسسه خيريه آموزشى براى كمک به جوامع دين دار براى غلبه يافتن بر پيامدهاى دوره كمونيسم مى باشد، بعد دينى جنگ ميان روسيه و اكراين و تأثير خشونت ناشى از آن بر شرق اوكراين را ثبت كرده است. بر اساس آمارهاى اين سازمان در 21 ماه اول جنگ ميان روسيه و اوكراين بيش از 600 مكان دينى توسط نيروهاى روسيه منهدم شدند؛ البته برخى از اين اماكن به دليل شليک بارانی از موشک ها توسط نيروهاى روسيه به شهرها و مناطق اكراين صرفا آسيب هاى جانبي ديده اند؛ با اين حال سربازان روسيه برخى از كليساهاى اوكراين را به صورت مشخص و هدفمند غارت كردند و اين نيروها برخى از اين كليساها را به مقرى براى اداره مناطق تحت تصرف خود تبديل كردند.

روس ها فقط به انهدام عامدانه كليساهاى متعلق به ارتودوكس هاى اوكراين اكتفا نكردند بلكه اموال متعلق به كليساى پنطيكاستيک وابسته پروتستان هاى اوكراين و اماكن عبادت مسيحيان باپتيست انجيلى و ساختمان هاى وابسته به ادونيست هاى روز هفتم از پروتستان ها را ويران كردند. همچنين روس ها به طور مشخص و هدفمند سالن ملكوت وابسته به فرقه شاهدان يهوه را هم منهدم ساختند. اما فقط كليساها هدف نيروهاى روسيه نبودند بلكه در حاليكه پوتين اكراينى ها را به همبستگى با نازيسم متهم مى كرد، نيروهاى روسيه عبادتگاه هاى يهوديان و اماكن دينى آنان در تمام نواحى شرق اكراين را ويران ساختند.

از نكات متناقض در جنگ روسيه و اوكراين توجيه پوتين براى آغاز آن مبنى بر حمايت از روس زبانان اوكراين بود. اما خشونت و سركوب و ويرانى وحشيانه نيروهاى روسيه منجر به اين شد حتى افرادى كه كرملين پيش بينى مى كرد متحدان طبيعى اش باشند، تبديل به دشمنانش شوند. چه بسا اين موضوع، علت اقدام مأموران اطلاعاتى روسيه براى زير نظر گرفتن فعاليت كليساهاى مناطق تحت كنترل ارتش اين كشور در اوكراين باشد تا از اين راه از تبديل شدن كليساهاى ارتودوكسى اوكراين به مخالفانى براى روسيه جلوگيرى كنند زيرا اين كليساها هنوز پيرو پاتريارک موسکو مى باشند؛ هرچند بيشتر اين مأموران از كمبود هرگونه شناخت از مراسم هاى دينى اين كليساها رنج مى برند. همچنين سازمان اطلاعات روسيه در جهت ايجاد وحشت اقدام به بازجويى از كشيش هايى كرد كه در كليساها بودند. افرادى هم كه تسليم پوتين نمى شدند، به خيانت متهم شده و با مصادره اموال خود و دستگيرى رو به رو مى شدند.

در بسيارى از اوقات جدايى ميان كليسا و دولت در آمريكا باعث مى شود تصميم گيران در عرصه سياست اين كشور با دين به عنوان روندى جداگانه از سياست تعامل كنند و چنين نگرش كوركورانه اى مانند يک هدیه به سركوبگران دينى است. به نظر مى رسد زمان آن فرا رسيده باشد تا پوتين را آنطور كه هست به رسميت بشناسيم زيرا او "به همان اندازه كه دشمن ملى گرايى و دموكراسى اكراين است، دشمن آزادى هاى دينى هم مى باشد".