توسعه سرزمینی نتانیاهو حساسیت سعودی را برانگیخت

تا پیش از حمله حماس به اسرائیل، محمد بن سلمان در آستانه امضای توافقنامه‌های ابراهیم بود. حتی پس از این حملات، سعودی همچنان روابط خود را طبق روال عادی حفظ کرد. نتانیاهو هفته گذشته در جریان سفرش به واشنگتن، در مصاحبه‌ای با کانال ۱۴ اسرائیل صراحتاً درباره این موضوع صحبت کرد. او با افتخار گفت: ما تقریباً سه سال روابط پنهانی داشتیم. از طرف ما، به‌جز من، تنها سه نفر دیگر از آن مطلع بودند. در طرف مقابل نیز تعداد بسیار کمی در جریان بودند، همان‌طور که در طرف آمریکایی نیز چنین بود.

رابطه میان سعودی و اسرائیل، به همان اندازه که بر منافع دولتی استوار بوده، تحت تأثیر جاه‌طلبی‌های شخصی نیز بوده است. به‌عنوان یک شاهزاده گمنام که با مخالفت شدید اعضای قدرتمند خاندان سلطنتی روبه‌رو بود، محمد بن سلمان دریافت که مسیر قدرت در داخل عربستان از تل‌آویو و واشنگتن می‌گذرد.

پس از تثبیت خود به‌عنوان ولیعهد، بن سلمان به نزدیکی با اسرائیل ادامه داد و در سال ۲۰۱۷ سفری پنهانی به این رژیم انجام داد. او با ابراز بی‌اعتنایی آشکار به مسئله فلسطین، تلاش کرد نظر نخبگان یهودی آمریکا را به خود جلب کند. یک سال بعد، او رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، محمود عباس، را به‌شدت مورد انتقاد قرار داد و گفت که فلسطینیان باید با اسرائیل مذاکره کنند یا ساکت شوند. تا پیش از حمله حماس به اسرائیل، محمد بن سلمان در آستانه امضای توافقنامه‌های ابراهیم بود. حتی پس از این حملات، عربستان همچنان روابط خود را طبق روال عادی حفظ کرد.

در طول جنگ علیه غزه و برای ۱۵ ماه متوالی، هیچ‌گونه اعتراض طرفداران فلسطین در عربستان تحمل نشد و جشنواره‌ها همچنان ادامه داشت، درحالی‌که غزه در سوگ بود. حتی بالا بردن پرچم فلسطین یا دعا برای غزه توسط زائران در مکه عملا ممنوع شد و با زائران برخوردهای شدیدی صورت گرفت. نه افزایش شمار قربانیان در غزه، نه حمله اسرائیل به لبنان، و نه عملیات نظامی در کرانه باختری اشغالی باعث تغییر موضع عربستان نشد.

ترامپ در همان روزهای اول ورود مجدد به کاخ سفید گفت که سعودی بدون تشکیل یک دولت فلسطینی، با اسرائیل روابط عادی‌سازی خواهد کرد. اما ریاض تنها 45 دقیقه پس از این اظهار نظر پرزیدنت و در پاسخی که به بیانیه سپیده‌دم معروف شد، اعلام کرد سعودی تلاش خود را برای تشکیل دولت فلسطین متوقف نخواهد کرد و بدون این دولت با اسرائیل رابطه برقرار نخواهد نمود. بیانیه ای که باعث شد نتانیاهو در واکنش به آن وقیحانه خواستار ایجاد دولت فلسطینی در سرزمین عربستان شود! و مدعی شود صلح را به زور به جهان عرب تحمیل خواهد کرد.

دیوید هرست معتقد است این اتفاقات حالا باعث شده است که سیاست خارجی سعودی‌ها به پنج دهه پیش و دوران ملی‌گرایی عربی پادشاه فیصل بازگردد؛ و برای اولین بار در ۱۵ ماه گذشته، اکنون یک چشم‌انداز واقعی برای ظهور جبهه‌ای از کشور‌های عربی به وجود آمده است که از کشور‌هایی تشکیل شده‌اند که قبلاً بسیار آرام و بی‌حرکت نسبت به اسرائیل بودند.

در صورت درستی تحلیل "هرست" و تغییر رویکرد سعودی باید گفت تنها چیزی که حساسیت سعودی را پس از دهه‌ها ظلم به مردم فلسطین و 15 ماه کشتار بی‌رحمانه رژیم در غزه، برانگیخته سیاست توسعه ارضی رژیم و ناامیدی سعودی از میانجی‌گری بی‌طرفانه ترامپ است. کوچاندن 2 میلیون فلسطینی از غزه و به دنبال آن شاید جمعیتی به همین اندازه از کرانه به مصر و اردن، تمام منطقه عربی، حتی جغرافیای عربستان را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

همچنانکه اشغال بخش های جدیدی از سوریه افزون بر بلندی‌های جولان و امتناع از خروج از بخش‌های اشغالی لبنان، میتواند گامی بلند دیگری در جهت تحقق اسرائیل بزرگ باشد که به نوبه خود بی‌ثباتی کل منطقه، برهم خوردن توازن قوا و و پیامد‌های وخیم برای پادشاهی سعودی پیشتر از دیگران را به همراه خواهد داشت.