تشدید فضای سرکوب در کشورهای خلیج فارس در سایه امنیتی شدن وضعیت منطقه

عبدالرحمان القرضاوی، فرزند یوسف القرضاوی، عالم اسلام‌گرای مصری و پدر معنوی اخوان المسلمین در سال‌های اخیر، روز 9 دی ماه در لبنان و در حالیکه از سوریه خارج شده بود، بازداشت شد. وکیل عبدالرحمان، در مورد سفر اخیر وی به سوریه و لبنان اظهار داشته، وی با تابعیت ترکیه‌، ابتدا از طریق فرودگاه بین‌المللی بیروت از ترکیه وارد لبنان شده، سپس به سوریه رفت اما در هنگام بازگشت از سوریه به لبنان، در گذرگاه مرزی توسط نیروهای امنیتی لبنانی دستگیر شد.

وکیل او افزود: ابتدا تصور بر این بود که بازداشت وی بر اساس حکم اینترپل انجام شده، اما بعداً مشخص شد که این حکم موقت از سوی شورای وزرای کشور عرب صادر شده است. علت اصلی این حکم شورای وزرای عرب، نه حکم سه ساله زندان که به صورت غیابی در مصر برایش صادر شده، بلکه شکایت دولت امارات از او پس از سخنان انتقادیش در مسجد اموی علیه حاکمان مصر، عربستان و امارات بوده است. در نهایت، بیروت به درخواست ابوظبی برای استرداد القرضاوی پاسخ مثبت داده و روز جمعه، ۲۱ دی‌ماه، وی تحویل مقامات اماراتی شد.

با توجه به اینکه عبدالرحمان دارای تابعیت ترکیه‌ای و ساکن استانبول بوده، عزام التمیمی ، روزنامه‌نگار اخوانی فلسطینی‌تبار، از ناتوانی آنکارا در جلوگیری از تحویل او به امارات انتقاد کرد. او به نقل از منبعی مطلع اظهار داشت که دولت ترکیه بارها و بارها به فعالان سیاسی عرب دارای تابعیت ترکیه هشدار داده است که به کشورهای عربی سفر نکنند؛ زیرا ترکیه توانایی زیادی برای محافظت از آن‌ها در صورت دستگیری یا سوء استفاده ندارد و کشورهای عربی قوانین دیپلماتیک و بین‌المللی را رعایت نمی‌کنند. همچنانکه قوه قضاییه مستقل و حاکمیت قانون در این کشورها وجود ندارد.

التمیمی در توییت خود موارد مشابهی را توضیح میدهد که اولین مورد مربوط به یک شهروند ترکیه‌ای است که برای سفری کاری به امارات رفته بود و علی‌رغم اینکه فعال سیاسی نبود، توسط دولت ابوظبی دستگیر شد و چند سال در زندان ماند. دولت امارات برای آزادی او با ترکیه مذاکره می‌کرد تا برخی از مخالفان اماراتی که در ترکیه زندگی می‌کردند را تحویل دهد. در نهایت، وقتی که امارات از دولت ترکیه پاسخی دریافت نکرد، پس از یک دوره طولانی آن زندانی را آزاد کرد.

در مورد دوم، یک شهروند ترکیه‌ای با اصالت مصری که به مراکش سفر کرده بود، دستگیر شد. مراکشی‌ها با ترکیه مذاکره کردند و این کشور مجبور شد بهای گزافی برای آزادی او پرداخته و مانع تحویل او به مصر شود. مورد سوم نیز ناظر به یک شهروند ترکیه‌ای با اصالت اماراتی است که توسط مقامات اردنی به مقامات ابوظبی تحویل داده شد و تا کنون سرنوشت او نامعلوم است.

تحویل القرضاوی به امارات در شرایطی صورت گرفت که سازمان‌ها و فعالین حقوق بشری خواستار آزادی وی بودند. به عقیده دیده‌بان حقوق بشر، تقریبا قطعی است که عبدالرحمان با محاکمه ناعادلانه و نقض سایر حقوق از جمله شکنجه مواجه شود. رمزی قیس، محقق لبنانی این سازمان گفت: «تصمیم به اخراج یک فرد به دلیل انتقاد از یک دولت، این پیام را ارسال می‌کند که مقامات لبنانی در راستای تملق از دولت‌های خلیج فارس، با هرگونه فشار و سوءاستفاده کنار می‌آید، حتی بدون وجود مدرکی دال بر وقوع جرم».

برخی تحلیلگران، علت این انفعال لبنان در مقابل خواست نابجای امارات را وعده ابوظبی برای بازسازی مناطق تخریب شده لبنان پس از حملات رژیم صهیونیستی می‌دانند. همچنین لبنانی‌های زیادی به جرم ارتباط با حزب‌الله در امارات زندانی هستند و از همین رو، تحویل عبدالرحمان به امارات می‌تواند بخشی از معامله تبادل زندانیان میان دو کشور باشد. اما در میان افکار عمومی حتی در صورت صحت این فرضیه‌ها نیز، اقدام لبنان مذموم و غیرقابل توجیه تلقی می‌شود.

در واکنش به این اتفاق، عبدالخالق عبدالله، مشاور پیشین رئیس امارات و استاد علوم سیاسی، در توییتی نوشت: عبدالرحمان بن یوسف قرضاوی علیه امنیت و ثبات امارات متحده عربی اقدام کرده بود و این سرنوشت هر کسی است که بدون دلیل به امارات توهین کند، حتی اگر به سوراخ مار بگریزد، امارات او را تعقیب خواهد کرد. هواداران اخوانی القرضاوی در واکنش به این بازداشت با داغ کردن هشتگ‌هایی خواهان تحریم کالاهای اماراتی و لبنانی و خودداری از سفر به این دو کشور شدند.

لازم به ذکر است که علاوه بر ماجرای دستگیری عبدالرحمان القرضاوی، استرداد سلمان الخالدی، معارض کویتی دارای تابعیت انگلستان به مقامات کویت از سوی دولت عراق در هفته گذشته، از نگرانی جدی کشورها از وضعیت نابسامان سیاسی و امنیتی منطقه و تلاش برای جلوگیری از هر نوع تنش در روابط حکایت دارد.