تاملی بر درگیری اخیر هند و پاکستان

هند و پاکستان بعد از جدایی در سال 1947 میلادی همواره در حال منازعه و تنش بوده اند.کارشناسان سیاسی به این نوع درگیری ها، "بحران های ممتد"[1] حل نشده می گویند.

این درگیری ها در ذهن نخبگان هندی و پاکستانی،به عنوان درگیری‌هایی ذاتی و دائمی نقش بسته است.

برساختگی منازعه هند و پاکستان چنان ریشه دار وکهن شده است که به جزئی پایدار از هویت سیاست خارجی این دو کشور تبدیل شده است.پاکستان "دیگریهند"و هند "دیگری پاکستان"در مسائل امنیتی است.

اولین برخورد هویتی هند و پاکستان بلافاصله بعد از "جدایی"در منطقه کشمیر بروز کرد.بحران مرزی این دو کشور در منطقه کشمیر همواره دارای نوسان بوده  است،از وقوع درگیری های پراکنده تا جنگ های آشکار،هند وپاکستان هرگز به دنبال راه حل قطعی برای پایان منازعه نبوده اند وهمواره تلاش کردند تا این درگیری را در سطوح مختلف مدیریت کنند.

جرقه بحران فعلی میان این دو کشور با حادثه تروریستی "پهلگام" زده شد.گروهی موسوم به "مقاومت کشمیر"با صدور بیانیه ای مسئولیت حمله به گردشگران را به عهده گرفت.سرویس اطلاعاتی هندوستان اعلام کرد این گروه وابسته به لشگر طیبه پاکستان است و هند مسئولیت مستقیم این حادثه را متوجه دولت و ارتش پاکستان می‌داند.

از طرفی دولت پاکستان در اعلامیه ای که برای این حمله منتشر کرده است از تروریستی‌نامیدن این حادثه خودداری کرده است و صرفا از این واقعه با نام "حادثه پهلگام" نام برده است.

در منطقه کشمیر تمام احزاب سیاسی و دینی اعم از شیعه و سنی پیرامون این حادثه تروریستی موضع گرفتند و در خود هند هم احزاب مسلمان کنگره این حمله را محکوم کردند،اسدالدین اویسی از چهره های برجسته پارلمان هند در یک مصاحبه تلویزیونی اعلام کرد: "من کشورم(هندوستان) را دوست دارم، به همین دلیل گفتم مرگ بر پاکستان".بنظر می رسد علت این نوع موضع گیری تند این نماینده سرشناس و مسلمان هندی به جهت جریان رسانه ای باشد که در هندوستان درباره این حمله به تصویر کشیده شده است.

رسانه های جریان اصلی هندی بازنمایی غلیظی از این حملات ارایه دادند. تصاویری که نشان می‌دادند هندو های بی گناه توسط مسلمانان به شکل خشونت‌باری به قتل می‌رسند. در بعضی جریان های زرد خبری اخبار متعددی پیرامون نحوه کشته شدن این گردشگران در حال پخش است که با واقعیت تفاوت بسیار دارد. شکلی از بازنمایی که سعی زیادی دارد تا افکار عمومی هندو را جریحه‌دار کند و توجه جامعه جهانی را به سمت مسأله جلب نماید.

اما تاکنون علت دقیق این حادثه تروریستی مشخص نشده است،اگرچه گمانه زنی هایی مطرح است که احتمالا این حمله از سوی مقامات ارتش پاکستان در جهت تلافی حمله به قطار جعفر اکسپرس طراحی و پشتیبانی شده باشد. حمله‌ای که طبق گفته ارتش پاکستان توسط جدایی طلبان بلوچ (تحت حمایت هند) صورت گرفت،اما این موضوع در هاله ای از ابهام قرار دارد.

بنظر می رسد از سمت هر دو طرف هندی و پاکستانی چشم اندازی برای پایان این منازعه وجود نداشته باشد،از طرفی حزب راستگرای افراطی مودی نخست وزیر وقت هندوستان در حال دمیدن به آتش این بحران است و طرف پاکستانی هم از این موضوع برای ایجاد اتحاد و همبستگی داخلی استفاده می کند تا بی ثباتی اقتصادی و عدم کفایت سیاسی خود را بپوشاند.

توصیه ای برای دیپلماسی فعال ایران: ایران به عنوان کشوری با جایگاه ویژه در منطقه، روابط تاریخی با هر دو کشور هند و پاکستان، و تجربه‌ای غنی در حوزه میانجی‌گری و دیپلماسی چندجانبه، می‌تواند نقش مهمی در کاهش تنش‌ها و کمک به مردم این منطقه ایفا کند. ایران می‌تواند با تکیه بر سیاست خارجی متوازن و حسن همجواری، زمینه گفت‌وگوهای مستقیم یا غیرمستقیم میان مقامات هند و پاکستان را  بعنوان میانجیگری بی طرف فراهم کند و از ظرفیت‌های سازمان همکاری اسلامی برای ایجاد فضای تفاهم و کاهش تنش بهره گیرد. تداوم بحران هند و پاکستان، نه‌ تنها امنیت و توسعه جنوب آسیا را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای آن می‌تواند دامنگیر کل منطقه شود. در حالی که ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماتیک، فرهنگی و تاریخی خود، می‌تواند نقش سازنده‌ای در کاهش تنش‌ها، حمایت از مردم بی‌دفاع کشمیر و کمک به حل‌وفصل مسالمت‌آمیز مناقشه ایفا کند.

[1] protracted conflict