بن‌سلمان و مسیر عادی‌سازی: از استقبال غیرمسلمانان تا سرمایه‌گذاری خارجی در مکه و مدینه

هر چند و بنابر بیانیه ها و سخنان مقامات رسمی، تشکیل دولت مستقل فلسطینی شرط لایتغیر سعودی برای عادی‌سازی روابطش با اسرائیل اعلام شده است، اما با ملاحظه رفتارها و رویکرد دولت سعودی در مواجهه با مسائل مرتبط با رژِم صهیونیستی، این گمان تقویت می شود که این شرط را باید یکی از گام‌های آماده‌سازی افکار عمومی و تابوزدایی از صلح‌ با رژیم صهیونیستی و همچنین تقدس‌زدایی از نمادهای اصیل اسلامی دانست؛ گام‌هایی که هر از چندی به تعداد و سرعتشان افزوده می‌شود.

جدیدترین اقدام سعودی در این راستا، صدور اجازه سرمایه‌‌گذاری به خارجی‌ها در املاک دو شهر مقدس مکه و مدینه بود که اعتراضات گسترده منتقدین حکومت سعودی را به دنبال داشت. این درحالیست که این دو شهر به دلیل وضعیت خاص مذهبی تا پیش از این از شمار اماکن مجاز برای سرمایه گذاری خارجی استثنا شده بودند.

بر اساس بیانیه منتشرشده توسط سازمان بازار سرمایه سعودی، این تصمیم به منظور تشویق سرمایه‌گذاری، افزایش جذابیت و کارایی بازار سرمایه و تقویت رقابت‌پذیری منطقه‌ای و بین‌المللی آن در عین حمایت از اقتصاد محلی اتخاذ شده است، اما نگاهی به وضعیت خاص این دو شهر در مستثنی شدن از قانون املاک و مستغلات که به خارجی‌ها اجازه تملک می‌دهد، سیر تعدیل و تقلیل سخت‌گیری‌های قانونی را آشکار می‌سازد.

این قانون در حالی تصویب شد که هیئت وزیران سعودی در سال ۲۰۰۰ تملک غیرسعودی‌ها بر املاک و مستغلات در دو شهر مکه و مدینه را تحت هر شرایطی ممنوع اعلام کرده بود. این قانون در سال ۲۰۲۲ اصلاح شد و به خارجی ها نیز اجازه سرمایه‌گذاری در بخش املاک در این دو شهر مذهبی را می‌داد، به استثناء افرادی که ورودشان به این شهرها ممنوع است. لازم به ذکر است که شهرهای مکه و مدینه تا پیش از روی کار آمدن بن سلمان برای غیر مسلمانان ممنوع بود.

بنابه برخی روایت‌های معارضین سعودی، دلیل اعمال محدودیت‌هاتی سابق در ورود غیرسعودی‌ها به بازار املاک این دو شهر، مطامع یهودیان در دستیابی به سرزمین‌های اسلامی بوده است. اوج جدیت انگیزه یهودیان برای ورود به این دو شهر مقدس، در سال ۲۰۰۸ با پروژه «خانه ما»ی اسرائیل تحت مدیریت جیسون گوبرمان نمایان شد؛ پروژه‌ای که به یهودیان این حق را می‌دهد که میراث ادعایی خود را که در کشورهای عربی و حتی ایران پراکنده شده، بازیابی و بازسازی کنند. از جمله این مکان‌ها، مناطقی در دو شهر مکه و مدینه است.

در همین راستا به نظر می‌رسد بن‌سلمان در مسیر بهبود نگاه مردم عربستان به پذیرش عادی‌سازی و نهادینه‌سازی اولویت منافع اقتصادی و سیاسی بر هر فرهنگ و هنجاری، هر از چندی به اقداماتی از این قبیل دست می‌زند و اذهان عمومی را به مرور درگیر موضوع عادی‌سازی می‌کند.

سال گذشته نیز پادشاهی سعودی برای اولین بار از یک گروه غیرمسلمان هندوتبار در شهر مدینه و در چند قدمی مسجدالنبی، استقبال کرد. برای این استقبال رسمی و پس از آن، پرسه زدن آزادانه یهودیانِ کیپا به‌سر در شهرهای مختلف سعودی و رفت‌وآمد حاخام‌های یهودی به این کشور هدفی جز قبح‌زدایی از خطوط قرمز فرهنگی و عرفی جامعه سعودی نمی‌توان تصور کرد.