از سرزمین شام تا محل مهاجرت برزیل

مهاجرت عرب ها از سرزمین شام به برزیل و زندگی آنان در غربت در دهه های اخیر از قرن 19 میلادی آغاز گردید و میزان آن در هنگام جنگ جهانی اول و در پی انحلال امپراتوری عثمانی افزایش یافت. مهاجرت عرب های دور از وطن به برزیل در چارچوب جریان مهاجرتی توصیف می شود که در ابعادی بزرگتر از سوی ساکنان منطقه شام به قاره های آمریکای شمالی و جنوبی صورت گرفته است و در این راستا آمریکا، آرژانتین و برزیل در اولویت مقصدهای مهاجران و محبوب ترین مقصدها در میان عرب های خاورمیانه بوده اند.

پژوهش هایی که به موضوع مهاجرت عرب ها به آمریکا می پردازند، به دشواری یافتن برآوردهایی موثق اشاره دارند که تعداد عرب هایی که به برزیل مهاجرت کردند را نشان دهد. علت این امر کمبود اسنادی است که نگهداری می شوند و علت دیگر نبود یگانگی در اسناد مرتبط با سفر و نیز دسته بندی های دموگرافیک است. به عرب های دور از وطن در برزیل و کشورهای آمریکای جنوبی "سفریوس" گفته می شود و این نام به معنای "سوری ها" یا "سوری ها و لبنانی ها" می باشد. همچنین به آنان "ترکوس" هم می گویند و معنای آن ترک ها می باشد زیرا مناطق شام در زمان مهاجرت آنان تحت کنترل دولت عثمانی بوده است.

در این زمینه سیلویا وراپولی پژوهشگر برزیلی و استاد دانشگاه طی ارائه ای در سال 2023 اشاره داشت مهاجرت عرب ها به برزیل در قرن 19 و به طور مشخص پس از سفر امپراتور برزیل پدروی دوم به سرزمین شام آغاز شد و این سفر در سال 1870 میلادی بود و باعث شد عرب های مسیحی به مهاجرت به کشورش تشویق شوند. از سویی دیگر پژوهشگر و روزنامه نگار برزیلی دیوگو پرسیتو طی پژوهشی که در سال 2021 منتشر شد، اشاره دارد "تقریبا 150 هزار نفر از شرق دریای مدیترانه به برزیل در اوایل سال 1870 میلادی مهاجرت کردند". بیشتر این افراد از مناطقی آمده بودند که بعدها بخشی از لبنان و سوریه امروزی محسوب شدند. امروزه تعداد نوادگان آنان ممکن است به میلیون ها نفر برسد. در سال 2020 اتاق بازرگانی عربی برزیل اولین سرشماری عمومی را در زمینه این جامعه صادر کرد و مدعی شد تعداد افرادی با اصالت عربی و ساکن در برزیل 12 میلیون نفر است. این در حالی است که بر اساس وزارت خارجه برزیل به طور مشخص 7 تا 10 میلیون نفر با اصالت لبنانی ساکن این کشور هستند".

این پژوهشگر برزیلی یادآور می شود "یکی از روشن ترین مثال ها در زمینه این در هم تنیدگی ها، تعداد بسیار زیادی از سیاستمداران برزیلی است که اصالت لبنانی دارند. در این میان می توان به رئیس جمهور اسبق برزیل میشل تامر و فرماندار اسبق سائوپائولو پائولو معلوف و شهردار اسبق سائوپائولو فرناندو حداد به عنوان نمونه هایی اشاره کرد. همچنین در برهه هایی میزان نمایندگان برزیلی با اصالت لبنانی در کنگره برزیل به 10% رسید".

دیوگو پرسیتو در این خصوص تناقض عجیبی را بررسی می کند که عبارت است از این که "لبنان مدت های طولانی را بدون رئیس جمهور سپری کرد و این در حالی است که افرادی با اصالت لبنانی در بسیاری از اوقات بر رزیل حکومت می کردند". نقش نوادگان مهاجران عرب از لبنان فقط منحصر در سیاست نیست و برای نمونه مهاجران لبنانی و نسل های بعدی آنان مجموعه از روزنامه ها به زبان عربی را در برزیل منتشر کردند و این امر در برپایی نهضتی فرهنگی در این کشور سهیم بوده است. در بازه سال های 1880 تا 1929 تعداد 82 روزنامه و مجله عربی منتشر شده در فلسطین وجود داشت و این در حالی است که تعداد روزنامه و مجله های عربی در برزیل 95 عدد بوده است. با آغاز سال 1944 عرب ها و نوادگان آنان در برزیل که بیشترشان از لبنان بودند، حداقل 165 کتاب به زبان عربی منتشر کردند.

همچنین این پژوهشگر و روزنامه نگار برزیلی به تأثیر مهاجران لبنان بر انواع غذاهای برزیلی هم اشاره دارد و در این خصوص می گوید "این مهاجران و نوادگانشان از اواخر قرن 19 غذاهای خود را در دو شهر سائوپائولو و ریودوژانیرو آماده می کردند. غذایی به نام "کبه" که یکی از غذاهای ملی لبنان است، به طور گسترده در بخش هایی از برزیل انتشار یافته است تا جایی که در کنار مواد غذایی محلی مانند نان و پنیر خورده می شود".