آیا گفتگو با طالبان اقدامی صحیح است؟

اخیرا دوحه میزبان سومین دور از گفتگوها برای ارزیابی احتمال بازگشت افغانستان تحت حکومت طالبان به جامعه بین المللی و ارزیابی میزان پایبندی طالبان به تعهداتش بود و در این گفتگو 30 فرستاده در امور افغانستان از 30 کشور از جمله آمریکا حضور یافتند. ارسال صرفا فرستادگان از سوی این کشورها به این گفتگوها نشان دهنده میزان اهمیت پایین آنان در خصوص این کشور هم است.

ازسویی دیگر طالبان هم مرحله اول و دوم گفتگوها را تحریم کرد و علت آن را دخالت موضوعات این گفتگوها در امور داخلی افغانستان دانست و برای همین در دور سوم موضوعاتی مانند حقوق زنان و حقوق بشر از دستورکار این گفتگوها حذف و از حضور سازمان های جامعه مدنی جلوگیری شد و این اقدامات به مثابه تسلیم در برابر امر به رسمیت شناختن طالبان می باشد. در چنین وضعی طالبان در دور سوم گفتگوها شرکت کرد. البته در خصوص این تصمیمات آنتونیو گوتییرش دبیرکل سازمان ملل تصمیم گرفت در اعتراض به آنها در دور سوم گفتگوها حضور نیابد و کمیته مرتبط با از بین بردن تبعیض علیه زن در سازمان ملل از حذف موضوع حقوق زنان انتقاد کرده و اعلام کرد این اقدام فقط منجر به سرکوب زنان افغان خواهد شد.

دیده بان حقوق بشر هم این تصمیم را شوکه کننده دانست و نماینده افغانستان در سازمان ملل هم که وابسته به دولت اشرف غنی است از چنین تصمیمی ابراز ناامیدی کرد و از همگان خواست طالبان را ملزم به تعهداتش در تشکیل دولتی فراگیر کرده و با همه طرف های مرتبط در افغانستان تعامل کنند و نه فقط با طالبان. همچنین فرستاده ویژه آمریکا در امور افغانستان هم به دلیل محدودیت های اعمال شده از سوی طالبان بر دانش آموزان و دانشجویان زن ابراز تأسف کرد؛ با این حال این مقام آمریکایی از طریق سخنانش به نظر رسید نسبت به پیوستن افغانستان به جامعه جهانی و مکلف کردن نهادی از سوی سازمان ملل برای هماهنگی جهت دستیابی به نقشه راهی برای تحقق این هدف توجه بیشتری دارد.

با این حال جهان از کشورهایی مانند ایران، روسیه، چین و هند گرفته تا آمریکا همگی از به رسمیت شناختن طالبان امتناع می ورزند و علت این امر اقداماتی مانند جلوگیری از تحصیل دختران پس از تکمیل کلاس ششم و جلوگیری از اشتغال زنان حتی در نهادهای مختص به آنان می باشد و در این راستا سازمان ملل هم دولت تشکیل یافته از سوی طالباتن را به رسمیت نمی شناسد. همچنین به نظر می رسد مطالبات مرتبط با پایان دادن به اقدامات زن ستیزانه از سوی طالبان بیهوده نبوده است و درون نظام طالبان هم صداهایی در حال بلند شدن است که خواهان توقف ممنوعیت آموزش برای زنان است. یکی از این صداها معاون وزارت خارجه طالبان عباس استانکزی است که حتی پیش بینی می شد نخست وزیر طالبان هم شود اما از این منصب کنار گذاشته شد. وی مدتی پیش از این ممنوعیت انتقاد کرد و علت آن را وجوب آموزش در اسلام برای زن و مرد دانست و این ممنوعیت علیه زنان را سرکوبگرایانه و ناعادلانه توصیف کرد. همچنین صداهای دیگری هم به شکلی آرام تر از این موضوع انتقاد دارند و از این نظر می توان به وزرای دفاع و کشور اشاره کرد که این ممنوعیت را مغایر با عرف بین الملل عنوان کردند. در این میان مخالفت وزیر دفاع قابل توجه است زیرا وی فرزند بنیانگذار طالبان ملا عمر می باشد و به دلیل این میراث از احترام بالایی در این جنبش برخوردار است. وزیر کشور هم به دلیل اینکه فرزند جلال الدین حقانی از مهم ترین فرماندهان و استراتژیست های نظامی طالبان است، از جایگاه بالایی در این جنبش برخوردار می باشد.

بدین ترتیب مخالف حق زنان و دختران در اشتغال و آموزش کیست؟ این شخص رهبر طالبان هبه الله آخوندزاده می باشد که شخصیتی منزوی و تنگ نظر و افراطی و زن ستیز است. بر خلاف بسیاری از رجال دین در جهان اسلام هبه الله آخوندزاده به دلیل گذراندن سال های تبعید هیچگاه به خارج از افغانستان یا پاکستان سفر نکرده است. و این انزوا وی را به انسانی نص گرا و متن محور در زمینه دین تبدیل کرده است. تفسیرهای آخوندزاده از سوی گروه های اسلامی مختلفی رد شده است که در این میان می توان به نهضت علمای اندونزی اشاره کرد که 100 میلیون عضو هم دارد.

به همین ترتیب رجال دین در مصر، ترکیه و عربستان با قرائت افراطی آخوندزاده از دین مخالفت کردند و این مخالفت فراگیر با وی باعث شده است تا اجازه ملاقات با علمای جهان را ندهد و از سویی دیگر ادعا کند فرهنگ پشتون و نه ضرورتا دین با آموزش یا اشتغال زن مخالف است. این نگاه وی به فرهنگ پشتون باعث خوشایند برخی ها شد و در سال 2021 عمران خان نخست وزیر پاکستان که دارای اصالت پشتونی است ضمن حمایت از موضع آخوندزاده از جهانیان خواست تا فرهنگ پشتون در این زمینه را درک کنند. از سویی دیگر اما رئیس جمهور سابق افغانستان حامد کرزای ضمن سرزنش عمران خان وی را به انتشار جهل در فرهنگ افغان ها متهم کرد. با این حال در سایه نظام سیاسی کمونیسم در افغانستان از سال 1979تا 1989 وضعیت زنان بهتر بود و 60% از دانشجویان را زنان تشکیل می دادند و دومین عصر شکوفا برای زنان سال های 2001 تا 2021 بود که 25% از دانشجویان کشور زنان بودند. از سویی اگر مانع در این باره فرهنگ پشتون است وضعیت می تواند مانند وضعیت زنان پاکستان شود که به صورت مختلط به دانشگاه ها و مدارس نمی روند و به نظر می رسد پشتون های پاکستان که تعدادشان بیش از 50 میلیون نفر و بیشتر از جمعیت افغانستان هستند باید الگوی پشتون های افغان باشند و نه هبه الله آخوند زاده.

از سال 2021 تعداد 700 هزار نفر افغان به پاکستان پناهنده شده اند. چه بسا اموال توقیف شده افغانستان توسط آمریکا که برای آموزش زنان توقیف شده بود باید به هر زن افغان در داخل یا خارج افغانستان برسد که برای دستیابی به آموزش عالی تلاش می کند کما این که فقط در کشورهای هند، اندونزی و آمریکا تقریبا 1200 دانشگاه وجود دارند و می توانند باعث فارغ التحصیلی حداقل 12 هزار زن افغان شوند و با هزینه 7 میلیارد دلار هم 1 میلیون زن افغان قادر به دستیابی به آموزش دانشگاهی خواهد بود.