پس از بیان زندگی‌نامه علامه بدرالدین و شهید سید حسین الحوثی، دو رهبر پیشین جنبش انصارالله که در مقدمه‌سازی و سازمان‌دهی جنبش انصارالله در مسیر رشد و توسعه آن نقش برجسته‌ای داشتند، حال به زندگی‌نامه سید عبدالملک الحوثی، رهبر کنونی جنبش انصارالله خواهیم پرداخت که تلاش‌های دو رهبر پیشین را به نتیجه رساند و علاوه بر رهبری انقلاب در یمن، جنبش انصارالله را به مثابه یک دولت‌ساز در این کشور تبدیل کرد.

سید عبدالملک حوثی به‌عنوان رهبر کنونی جنبش انصارالله شناخته می‌شود؛ بسیاری او را با شخصیت سید حسن نصرالله، دبیرکل شهید حزب‌الله لبنان مقایسه کرده و شیوه سخن گفتن و محتوای خطابه‌هایش که بیشتر به موضوع فلسطین و دشمن اسرائیلی می‌پردازد، یادآور سخنرانی‌های پرشور سید مقاومت می‌دانند. رهبر جنبش انصارالله و انقلاب یمن همچنین بر مبارزه با فساد، مطالبه شراکت ملی و دشمنی با غرب تأکید بسیار دارد.

خبرگزاری فرانسوی فرانس24 درباره شخصیت او می‌گوید: «اندک اندک، جوانی به نام عبدالملک که به خود اعتماد داشت، پدیدار شد؛ او خطابه‌های طولانی و بداهه ایراد می‌کرد که همواره با مسئله فلسطین و اسرائیل آغاز می‌شد. وی در حین سخنرانی انگشت سبابه راستش را تکان می‌دهد، در حالی که انگشتر نقره‌ای با عقیق بر انگشت کوچک خود دارد». خبرگزاری ادامه می‌دهد: «مانند حسن نصرالله، حوثی جوان نیز زبانی قاطع را با لبخندها و انتقادهایی از فساد فراگیر کشورش می‌آمیزد. او وعده گام‌های تصاعدی می‌دهد، اما جزئیات آنها را بعداً فاش می‌کند، هنر تعلیق سیاسی را به‌خوبی می‌داند و توجه رسانه‌ها را طبق جدول زمانی که خود تعیین می‌کند، جلب می‌نماید.» همچنین اضافه می‌کند: «با وجود گرایشش به خطابه‌های طولانی و ارتباط رسانه‌ای با پیروانش، عبدالملک حوثی تقریباً هیچ‌گاه در تجمعات عمومی ظاهر نمی‌شود، بلکه در مکان امن خود در صعده(شمال‌غرب یمن) پناه گرفته و سخنانش از مکان بسته‌ و به صورت ویدیویی پخش می‌شود.»

خبرگزاری فرانسوی از قول عابد المهذری، روزنامه‌نگار یمنی و نویسنده زندگینامه عبدالملک حوثی، نقل می‌کند که «او در زندگی عمومی به فقرا و طبقه متوسط نزدیک‌تر است، در زندگی شخصی منضبط بوده، زود می‌خوابد و زود بیدار می‌شود. بسیار مطالعه می‌کند، روزنامه‌ها را می‌خواند و در اینترنت جست‌وجو می‌کند. ورزش شنا و پیاده‌روی را انجام می‌دهد و بر دیدار با دوستان قدیمی و رفقای دوران کودکی‌اش اهتمام دارد.» وی افزوده است: «سید عبدالملک حوثی فردی شوخ‌طبع و علاقه‌مند به لطیفه است، شعر می‌نویسد و از سرودها و هنرهای اسلامی لذت می‌برد.»[1]

تولد و رشد

در مورد سالروز تولد سید عبدالملک حوثی سه قول 1978، 1979 و 1982 مطرح است اما مشهور بر این مطلب هستند که رهبر کنونی جنبش انصارالله در ۲۲ مه ۱۹۷۹ در شهر صعده در شمال یمن به دنیا آمد. او دوران کودکی خود را در مناطق «مران» و «جمعه بنی فاضل» در شهرستان حیدان گذراند و گفته شده در سن ۱۴ سالگی ازدواج کرده و خانواده همسر او از خاندان عالم پرور و پرنفوذ «آل العجری» هستند. کنیه او ابوجبریل است و غالبا در یمن و در میان عموم مردم با این کنیه مورد خطاب قرار می‌گیرد.

او کوچک‌ترین فرزند در میان هشت برادر بود. سید عبدالملک زیر نظر دقیق پدرش علامه بدرالدین حوثی پرورش یافت که از مراجع برجسته فقهی در مذهب زیدی در یمن به‌شمار می‌رفت. سید عبدالملک پدرش بدرالدین را پس از ترک یمن در دهه 90 قرن بیست و پس از حملات دولت علی عبدالله صالح به خانواده علامه بدرالدین به دلیل حمایتش از جنوبی‌ها در وقایع 1994، همراهی کرد و از یمن به عربستان، اردن، سوریه در نهایت به تهران آمد و پس از چند ماهی سکونت در ایران به یمن بازگشت.

مشهور است که سید عبدالملک پس از بازگشت به یمن و پس از چند ماه، استان صعده را ترک کرد و برای زندگی با برادر بزرگترش سید حسین، رهبر فکری جنبش انصارالله به صنعا، پایتخت یمن رفت. سید عبدالملک به عنوان محافظ شخصی برادرش حسین کار می‌کرد و به شدت تحت تأثیر او قرار گرفت تا زمانیکه سید حسین به عنوان پدر معنوی جنبش شناخته شد، با او همراه بود.[2]

تحصیلات

سید عبدالملک حوثی تحصیلات رسمی، مدرک آکادمیک یا آموزش ذیل دوره‌های نظامی ندارد و دوران آموزشی خویش را در ساختارهای آموزش دینی به‌ویژه نزد خانواده عالمش گذراند. او نزد پدرش بدرالدین و عمویش نگارش و علوم دینی را بر پایه «مذهب زیدی» در حلقه‌های تدریس مسجد روستا از سنین کم فرا گرفت. گفته شده پدرش از زمانی که عبدالملک ۱۳ ساله بود برنامه درسی ویژه‌ای برای او ترتیب داد و در ۱۸ سالگی وی را در فراگیری علوم دینی‌ای که نزد او خوانده بود، تأیید کرد.[3]

الشباب المؤمن و رهبری سید عبدالملک

همان طور که ذکر شد، سید عبدالملک زادگاهش صعده را ترک و به صنعا رفت تا نزد برادر بزرگش حسین بدرالدین الحوثی زندگی کند؛ سید حسین در اواخر دهه نود، انجمن الشباب المؤمن را که توسط برادر دیگرش محمد بدرالدین الحوثی و جمعی از شاگردان دیگر پدرش پایه گذاری شده بود را ساماندهی کرد و آن را به سازمان الشباب المومن با حوزه کاری فراتر از اقدامات فرهنگی توسعه داد که منجر به اختلافاتی نیز شد. سید عبدالملک تحت تأثیر اقدامات برادرش قرار گرفت و بعدها او را پدر معنوی و الگوی خود دانست.گفته شده سید عبدالملک در صنعا با فرهنگ شهری آشنا شد که با فرهنگ روستا تفاوت داشت و افق دیدش نسبت به گرایش‌های حزبی، جغرافیایی، ایدئولوژیک و سیاسی گشوده شد.

پس از شهادت سید حسین الحوثی در جنگ اول(۱۰ سپتامبر ۲۰۰۴) از جنگ‌های شش‌گانه صعده که دولت علی عبدالله صالح با چراغ سبز آمریکا و به اتهام همکاری جنبش با ایران و حزب الله لبنان به راه انداخت، سید عبدالملک مورد توجه قرار گرفت. وی در جنگ سوم وارد کادر رهبری شد و توانست در عین اختلافات پیش آمده در میان رهبران بر سر نوع مبارزه، با هدایت جنگ در کوه‌های صعب العبور صعده باعث پیروزی جنبش شده و در نهایت رهبری حوثی‌ها را بر عهده گیرد.

هنگام برگزیده شدن او، اختلافات زیادی درون جنبش بر سر رهبری پدید آمده بود، برخی عبدالله الرزامی، فرمانده میدانی وقت را گزینه بهتری برای رهبری می دانستند و برخی رهبری علامه بدرالدین را پیشنهاد می‌دادند. با این حال، به خواست پدرش بدرالدین، سید عبدالملک – که کم‌سن‌تر و کم‌تجربه‌تر بود – به‌عنوان رهبر انتخاب شد.

او در سال ۲۰۰۷ پایگاه خبری «المنبر» را برای بازتاب دیدگاه‌های جنبش تأسیس کرد و در ۲۳ مارس ۲۰۱۲ شبکه تلویزیونی «المسیره» را بنیان نهاد که نقشی مهم در انتقال افکار جنبش و آموزه‌های دینی سید حسین بدرالدین الحوثی به طیف گسترده‌ای از مردم یمن ایفا کرد و به گسترش پایگاه اجتماعی آنها انجامید.[4]

جنگ‌های شش‌گانه

نام سید عبدالملک در جریان جنگ‌های صعده(۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰) با نیروهای دولتی به‌عنوان رهبر مبارزان صعده بیشتر بر سر زبان‌ها افتاد. در این دوران، حوثی‌ها چندین دور نبرد متناوب با ارتش یمن در استان صعده داشتند و در سال ۲۰۱۰ نیز وارد جنگی با ارتش عربستان و حمایت آمریکا شدند که به تسلط این جنبش بر جبل الدخان در خاک سعودی منجر شد.

سید عبدالملک مدتی را به‌ویژه پس از شهادت سید حسین در منطقه نقعه مخفی شد و در آن ایام بود که جنگ دوم(مارس تا مه ۲۰۰۵) آغاز شد و حدود ۲۰۰ کشته از هر دو طرف بر جای گذاشت. علی عبدالله صالح پیشنهاد عفو در برابر تسلیم داد، اما حوثی‌ها نپذیرفتند. دولت یمن با اتهام این که حوثی‌ها سازمانی مسلح به‌مانند حزب‌الله ایجاد کرده‌اند و در اوایل ۲۰۰۵ از یک فرمانده نظامی ایرانی دستورات و طرح‌هایی برای مقابله با دولت دریافت کرده‌اند، مقدمات جنگ بعدی را فراهم کرد. این سلسله جنگ‌ها به بهانه‌های مختلف تا 2010 و در شش نوبت ادامه داشت، اما سید عبدالملک الحوثی با تغییر جریان مبارزات از دفاع از مذهب زیدیه به فراتر از مذهب و تبدیل کردن جنبش به یک حرکت فرامذهبی و فراجناحی توانست قبایل مختلف و جریانات متعدد را به سمت جنبش انصارالله حذب کرده و حرکت را از یک گروه مذهبی محدود به صعده و مناطق اطراف آن به یک جنبش در وسعت شمال یمن تبدیل کند. اقدامات سید عبدالملک منجر به ورود نیروهای جنبش به صنعا از یک سو و به خاک عربستان در جنگ‌های پایانی صعده از سوی دیگر و تبدیل شدن جنبش انصارالله به یکی از اپوزیسیون‌ها و منتقدین اصلی دولت علی عبدالله صالح در سال‌های منتهی به بهار عربی از سوی دیگر شد.

در سال ۲۰۰۹ شایعاتی گسترده مبنی بر به شهادت رسیدن سید عبدالملک در یک حمله هوایی پخش شد که موجب خوشحالی مسئولان یمنی و مخالفان جنبش انصارالله گشت، اما چند روز بعد ویدئویی از او در الجزیره منتشر شد. این ویدئو که در اتاقی تاریک ضبط شده بود، جوانی با شانه‌های پهن و سبیل کم‌رنگ را نشان می‌داد که روی صندلی نشسته و میکروفونی در دست دارد و سلاحی شکسته در کنارش رها شده بود. او در تصویر آماده و با اعتمادبه‌نفس ظاهر شده و اخبار مرتبط با ترورش را تکذیب کرد.[5]

از بهار عربی تا انقلاب 2014

با پایان ششمین جنگ صعده، سید عبدالملک حوثی نفوذ بیشتری در شمال یمن یافت. پیش از انقلاب فوریه، خطابه‌هایش سرشار از شور و هیجان درباره مسائل بزرگ امت اسلامی، ضد آمریکا و ضد عربستان بود و به حقوق مذهبی زیدی‌ها تأکید داشت. وجه سیاسی در سخنانش اندک بود، مگر در بیان مظالمی که طی ده سال پیش بر جماعتش رفته بود. پس از انقلاب ۲۰۱۱، تغییر تدریجی در خطابه‌هایش دیده شد و به عنوان رهبر بخشی از اپوزیسیون ایفای نقش کرد، اما از ۲۰۱۴ به بعد، همه‌چیز تغییر کرد. خطابه‌هایش رنگ رهبری یافت، او خود را نه صرفاً رهبر یک گروه مسلح، بلکه شخصیت اول کشور نشان داد. کمتر در رسانه‌ها ظاهر می‌شد، به مذاکرات نمی‌رفت بلکه طرف‌های مذاکره به نزد او می‌آمدند. این رفتارها نشانگر توانایی بالایش برای انطباق با موقعیت رهبر نخست کشور بود.

سید عبدالملک پس از انقلاب ۱۱ فوریه ۲۰۱۱، کنار گذاشته شدن علی عبدالله صالح و به جریان افتادن امور سیاسی مطابق توافق المبادره الخلیجیه، بیش از پیش در صحنه ظاهر شد و حضورش رفته رفته پررنگ‌تر شد. او توانست بر بسیاری از نام‌های بزرگ سیاسی، مدنی و نظامی غلبه کند و به پدیده‌ای جوان بدل شود که در میان مردم یمن به‌ویژه جوانان، مریدان متعدد یافت. او با وجود سن کم توانست توازن قوا در یمن را بر هم بزند و خود را به‌عنوان بازیگری کلیدی تحمیل کند. بسیاری از یمنی‌ها در او رهبری الهام‌بخش یافتند که امید به او بستند.

جنبش انصارالله پس از انقلاب جوانان یمن(فوریه 2011) گسترش یافت. آنها کنترل استان صعده و چندین پادگان را به دست گرفتند و به‌سوی استان الجوف پیشروی کردند و در تحصن‌های مسالمت‌آمیز جوانان انقلابی شرکت نمودند. پس از امضای «مبادرة الخلیجیة» توسط نیروهای سیاسی، رهبران حوثی در برابر دولت باسندوه به اپوزیسیون پرداختند که به افزایش محبوبیتشان کمک کرد، زیرا سهمی در آن دولت نداشتند.

سید عبدالملک الحوثی در ۵ ژانویه ۲۰۱۲ از تأسیس حزب «الأمة» به‌عنوان بازوی سیاسی انصارالله حمایت کرد و به عضویت حزب الحق در احزاب مشترکه برای مشارکت در نشست‌های سیاسی چراغ سبز نشان داد. او همچنین زمینه حضور رهبران انصارالله در «گفت‌وگوی ملی» که در مارس ۲۰۱۳ برگزار شد را فراهم کرد که منجر به جنایت خواندن حملات دولت علی عبدالله صالح به صعده(جنگ‌های شش‌گانه)، عذرخواهی رسمی دولت یمن و تحویل پیکر شهید سید حسین الحوثی پس از بیش از 8 سال شد.[6]

انقلاب 21 سپتامبر 2014

روند انقلاب 2014 را قبلا مورد بررسی قرار داده‌ایم، اما به طور خلاصه به روند آن اشاره می‌کنیم. در 2013، سید عبدالملک نقش اصلی در تسلط انصارالله بر منطقه دماج(با اکثریت سلفی)، محاصره دارالحدیث این منطقه و اخراج سلفیان از کل صعده به عنوان مرکز زیدیه در یمن ایفا کرد و سپس کنترل کامل امنیتی و نظامی استان صعده را به دست گرفت و در ۸ ژوئیه ۲۰۱۴، تسلط امنیتی نظامی بر استان عمران را ایجاد کرد.

انصارالله در گفت‌وگوی ملی از «القضیه الجنوبیة» (قضیه جنوب) پشتیبانی کردند و خواستار عذرخواهی دولت در مورد کشتار 1994 و تامین حقوق از دست رفته جنوبیان شد. چهره‌های مرتبط با انصارالله در گفتگوی ملی همچنین با طرح فدرالی شش اقلیمی مخالفت نمودند و خواستار تقسیم به دو اقلیم شمالی و جنوبی شدند. در این شرایط بود که دولت عبدربه منصور هادی به تصمیات گفتگوی ملی پشت کرد و اقدامات فردی خوبش را گسترش داد.[7]

در اوت ۲۰۱۴، با افزایش بهای سوخت و اختلاف با دولت، سید عبدالملک هوادارانش را در مرحله اول اعتراضات به تحصن در صنعا فراخواند. با رد مطالباتش از سوی رئیس‌جمهور هادی، او در گام بعدی تهدید به نافرمانی مدنی و تشدید اقدامات کرد. در گام پایانی و پس از سرکوب مسلحانه معترضان توسط دولت عبد ربه منصورهادی، نیروهایش کاخ ریاست‌جمهوری و پایگاه‌های گارد جمهوری را تصرف کردند و انقلاب 21 سپتامبر 2014 را رقم زدند. سید عبدالملک الحوثی در سخنرانی‌های پس از انقلاب بر اصلاح فوری نهاد ملی، بازنگری قانون اساسی، اجرای توافق صلح و مشارکت، و حل بحران‌های امنیتی به‌ویژه در مأرب تأکید کرد. هر چند انصارالله پس از انقلاب به بازیگر اصلی سیاست یمن بدل شد، اما با بیشتر جناح‌ها به‌ویژه حزب موتمر الشعبی العام و علی عبدالله صالح به عنوان رهبر این جریان به همکاری پرداخت ولی در این بین حزب اصلاح(اخوان‌المسلمین) را از ایفای نقش در سیاست پس از انقلاب 2014 کنار زد.[8]

[1] . موقع فرانس24( 2015.01.21). اليمن: من هو قائد "أنصار الله" عبد الملك الحوثي؟، قابل بازیابی در: www.france24.com/ar/20150121-اليمن-شيعة-عبدالملك-الحوثي-عنف

[2] . البقمی، راجح بن سلطان شارع، بدرالدین الحوثی و آراءه العقدیه: ص9-15

[3] . موقع الجزیره(2024.07.28). عبد الملك الحوثي زعيم جماعة الحوثيين، قابل بازیابی در: www.aljazeera.net/encyclopedia/2015/3/1/عبد-الملك-الحوثي

[4] . الدکاک، صلاح(2017.03.26). تفاصيل تروى للمرة الأولى عن حياة زعيم أنصار الله القائد عبدالملك الحوثي..، قابل بازیابی در: www.aljadeedpress.net/archives/21004

[5] . رجب، علی(2022.09.02). عبد الملك الحوثي.. المرشد الأعلى في اليمن، قابل بازیابی در: https://www.islamist-movements.com/25751

[6] . الموقع بوست(2017.02.11)، كيف تعاملت جماعة الحوثي مع ثورة فبراير؟، قابل بازیابی در: https://almawqeapost.net/reports/16502

[7] . الحیم، بلال محمد، الیمن، من الربیع الثوره إلی خریف العدوان: ص357-364

[8] . العربی، محمد(2021.07.08). عبد الملك الحوثي.. زعيمٌ تحالف مع قاتل أخيه ثم غيَّر مسار الثورة اليمنية، قابل بازیابی در: www.aljazeera.net/politics/2021/8/7/عبد-الملك-الحوثي-زعيمٌ-تحالف-مع-قاتل