تبارشناسی اعتراضات در ارمنستان

آشفتگی سیاسی کشور ارمنستان را فرا گرفته است، زیرا نیکول پاشینیان، نخست وزیر، کشور را بیش از پیش به واشنگتن و ناتو نزدیک می‌کند. اعتراضات ضد دولتی به رهبری اسقف اعظم ناسیونالیست، باگرات گالستانیان، هفته‌ها در ایروان پایتخت این کشور ادامه دارد. معترضان که تعداد آن‌ها از صد‌ها تا هزاران یا بیشتر متغیر است، خواهان استعفای پاشینیان هستند که میزان محبوبیت او به ۱۷ درصد کاهش یافته است.

پلیس در حال سرکوب، استفاده از نارنجک‌های گازگیر و دستگیری‌های دسته جمعی برای سرکوب تظاهرات و رفع انسداد خیابان‌ها است. در اعتراضات چهارشنبه گذشته بیش از ۹۸ نفر دستگیر و ۱۰۱ نفر از جمله خبرنگاران زخمی شدند. پاشینیان از خشونت دفاع کرد و گفت که نیرو‌های امنیتی «وظایفی را که قانون به آن‌ها محول می‌کند، انجام می‌دهند.»

از آن زمان تاکنون ۱۲ نفر دیگر به‌اتهام «اغتشاشگری» و شرکت در «اغتشاشات دسته جمعی» بازداشت شده‌اند. مقر‌های اپوزیسیون فدراسیون انقلابی ارمنی (Dashnaktsutyun) در ۱۴ ژوئن مورد حمله قرار گرفت و تعدادی از اعضای آن دستگیر شدند. مقامات همچنین کامپیوتر‌های دفاتر خدمات تاکسی پیشرو ارمنستان را که بنیانگذار آن در حمایت از تظاهرات ضد دولتی صحبت می‌کرد، بازرسی و ضبط کردند.

واشنگتن که برای تقویت روابط با دولت پاشینیان تلاش می‌کند، در مورد این خشونت چیزی نگفته است. در واقع، نمایندگان دولت ایالات متحده در هفته گذشته در ایروان در حال انجام مذاکرات بودند زیرا پلیس به معترضان حمله کرد. در مقابل، واشنگتن و متحدان اروپایی آن، حزب حاکم گرجستان را که از شمال با ارمنستان همسایه است، به دلیل سرکوب اعتراضات مورد حمایت ناتو محکوم کرده‌اند.

تظاهرات در ایروان در ماه‌ آوریل با تصمیم دولت مبنی بر واگذاری چهار روستای شمالی تحت کنترل ارامنه به آذربایجان همسایه، در بحبوحه تلاش‌ها برای حصول توافق صلح بین دو کشور، که در سه دهه گذشته بار‌ها وارد جنگ شده‌اند، آغاز شد. واشنگتن برای به ثمر رسیدن این توافقنامه صلح فشار می‌آورد و به دنبال تثبیت روابط بین دولتی در جنوب قفقاز است تا بتواند از منطقه به عنوان صحنه جنگ علیه روسیه استفاده کند، کریدور‌های انرژی جدید را که روسیه را دور می‌زند و ایران را تضعیف می‌کند، تضمین کند. ریچارد ورما، نماینده وزارت امور خارجه ایالات متحده، این هفته در ایروان به سر می‌برد و با دولت درباره راه حل احتمالی مناقشه ارمنستان و آذربایجان گفتگو می‌کند.

دولت آذربایجان خواهان تغییر در قانون اساسی ارمنستان است که ادعای مالکیت اراضی در آذربایجان و ترکیه را در معابر افتتاحیه خود ذکر می‌کند.

روسیه مخالف چرخش در سیاست خارجی ارمنستان است. میخوائیل گالوزین، معاون وزیر خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای در ۱۳ ژوئن با روزنامه روسی کومسومولسکایا پراودا تأکید کرد که باقی ماندن در سازمان پیمان امنیت جمعی برای امنیت ارمنستان ضروری است و «آرزو‌های مردم ارمنستان را برآورده می‌کند.»

جناح‌های طرفدار روسیه در نخبگان حاکم ارمنستان، در تحلیل نهایی، به اندازه حامیان آشکار ناتو ورشکسته هستند. در مورد رژیم ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، آن‌ها نماینده همان الیگارشی سرمایه داری ورشکسته‌ای هستند که در روسیه و همچنین در اوکراین، ارمنستان و تمام جمهوری‌های شوروی سابق در طول انحلال اتحاد جماهیر شوروی ظهور کرد.

شعار‌هایی که رهبران جنبش ضد پاشینیان ارمنستان ترویج می‌کنند، خواستار راه حلی برای مشکلات اجتماعی و اقتصادی کارگران نیست، بلکه خواستار دفاع از «سرزمین ارمنی» و توسل به نفرت‌های ضد آذربایجانی و ضد ترکی است. این شعارها، مسئله را حل و فصل نمی‌کند، بلکه باعث شعله ور شدن درگیری‌ها در منطقه می‌شود که ناشی از جنگ ناتو با روسیه است. توقف نزول سرمایه داری به سمت جنگ در جنوب قفقاز و در سراسر اتحاد جماهیر شوروی سابق مستلزم اتحاد طبقه کارگر بر اساس دیدگاه تروتسکیستی علیه استالینیسم، سرمایه داری و جنگ امپرئالیستی است.