آیا حمله تروریستی در مسکو روابط روسیه و تاجیکستان را تغییر می‌دهد؟

شاخه  خراسان گروه داعش، مسئولیت  انجام حمله تروریستی سالن کنسرت کراکوس سیتی در نزدیکی مسکو را در تاریخ 22 مارس  بر عهده گرفت.  سال‌هاست که روند رادیکال‌سازی در میان برخی از مسلمانان آسیای مرکزی افزایش پیدا کرده است و سازمان‌هایی مانند داعش از این رادیکال‌سازی نهایت استفاده را برده‌آند.

این روند به ویژه در فقیرترین کشور منطقه، تاجیکستان، تشدید یافته است. در آغاز ماه مارس، امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان، اشاره داشت که در سه سال گذشته، بیست و چهار تاجیک در ده کشور برنامه‌ریزی یا ارتکاب حملات تروریستی را برعهده داشته‌اند. وضعیت اجتماعی-اقتصادی در تاجیکستان به شدت نابه سامان شده است. این کشور در رتبه 162 جهان از نظر تولید ناخالص داخلی سرانه و در کنار هائیتی قرار دارد. حدود 70 درصد از تاجیک ها در مناطق روستایی زندگی می کنند، جایی که عروس، بچه ها، چند همسری و بیکاری زنان رایج است.

طی سه دهه قدرت خانواده امامعلی رحمان بر این کشور، تمام مخالفان سرکوب شده‌اند. این بدان معناست که دیگر هیچ راه قانونی برای مبارزه با بی عدالتی وجود ندارد. تنها یک راه برای مخالفان رژیم وجود دارد: رادیکال شدن. گروه‌های تروریستی بین‌المللی مدت‌هاست که به تاجیکستان به‌عنوان یک زمین حاصلخیز برای عضوگیری نگاه می‌کنند. رسانه های وابسته به داعش به زبان تاجیکی محتوا تولید می‌کنند و رحمان را به دلیل نزدیکی بیش از حد به روسیه، اقتدارگرایی و سکولار بودن  مورد انتقاد قرار می‌دهند.

همه این فعالیت ها نتیجه داده است و داعش چندین حمله تروریستی را در خود تاجیکستان سازماندهی کرده است. در سال 2019، ده ها جنگجو از افغانستان به عمق تاجیکستان رفتند و به یک پاسگاه مرزی در مرز با ازبکستان حمله کردند. یک سال قبل، داعش مسئولیت کشتن گروهی از دوچرخه سواران غربی در کوه های تاجیکستان را بر عهده گرفت. داعش همچنین پشت دو شورش زندان در تاجیکستان بوده که منجر به کشته شدن ده ها زندانی و نگهبان شد. همچنین تعداد فزاینده ای از حملات تروریستی در خارج از کشور توسط تاجیک ها انجام شده است. حملات تروریستی تاجیک‌ها در افغانستان و ایران صورت گرفته است. تاجیک ها به دنبال انجام حملات تروریستی در آلمان و ترکیه نیز هستند.حتی افسران امنیتی تاجیکستان نیز به داعش پیوسته اند. مشهورترین آنها، گلمرود خلیم اف، فرمانده پلیس ضدشورش تاجیکستان در سال 2015 به داعش سوگند وفاداری داد.

مقامات تاجیکستان به خوبی می‌دانند که نمی توانند به تنهایی با این مشکل مقابله کنند، بنابراین در مورد مسائل امنیتی با مجموعه ای از کشورهای دیگر نظیر روسیه شریک می شوند. چین به تاجیکستان کمک می کند تا پایگاه های نظامی را  در مرز با افغانستان بسازد. ایالات متحده به امنیت مرزها کمک می کند. هند یک فرودگاه اجاره کرده است و ایران در حال افتتاح خط مونتاژ پهپادها است.با این حال، این اقدامات کمک چندانی به توقف افراط گرایی جامعه تاجیکستان نمی کند.

با وجود تعداد زیاد تلفات، حمله به سالن کنسرت کروکوس سیتی بعید است که نحوه برخورد مسکو یا دوشنبه با گروه هایی مانند داعش را تغییر دهد. تقلید از فعالیت های دیوانه وار با هدف قرار دادن مهاجران آسیای مرکزی، که در حال حاضر با تبعیض شدید، فساد و تحقیر سیستمی روبرو هستند، برای مسکو بسیار آسان تر است. تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین تنها وضعیت را بدتر کرده است. تشکیلات امنیتی روسیه به ویژه ضد مهاجر است و در دو سال گذشته برای تشدید قوانین مهاجرتی تلاش کرده است.

به طور کلی، جامعه روسیه اقدامات خشن‌تر را تایید می کند. بر اساس نظرسنجی‌های مرکز نظرسنجی مستقل لوادا، درصد روس‌هایی که از محدودیت‌های مهاجرت حمایت می‌کنند از 57 درصد در سال 2017 به 68 درصد در سال 2021 افزایش یافته است. بیست و شش درصد از این افراد متمایل به حضور مهاجران آسیای مرکزی در روسیه نیستند.

پس از انتشار گزارش هایی مبنی بر دست داشتن تاجیکستان در حمله به سالن کنسرت، مهاجران کارگری آسیای مرکزی در روسیه پیش از این با واکنش های منفی مواجه شده اند. در روزهای پس از قتل، مهاجران کارگری با بازرسی های طولانی در مرز مواجه شده اند. برخی از از روس‌ها از سوار شدن به تاکسی هایی که توسط تاجیک ها رانندگی می شود، خودداری کرده اند.سفارت تاجیکستان در روسیه به اتباع خود گفته است که در خانه بمانند، در حالی که سفارت قرقیزستان در حال حاضر به اتباع خود توصیه می کند که به روسیه سفر نکنند.

در عین حال، بعید است که این حمله تروریستی روابط نزدیک بین مسکو و دوشنبه را تغییر دهد. روسیه در حال حاضر با کمبود شدید نیروی کار مواجه است و به سختی می‌تواند منبع باقیمانده نیروی کار ارزان قیمت را به خطر بیندازد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در سخنرانی خود پس از حمله به گزارش‌ها مبنی بر اینکه مظنونان تاجیک هستند، گفت که تروریست‌ها «ملیت ندارند». دو رئیس جمهور متعهد شدند که روابط امنیتی را عمیق تر کنند. با این حال، اثربخشی این پیوندها یک سؤال متفاوت است. آیا این دو دولت واقعاً قادر به جلوگیری از حملات تروریستی هستند؟ یا بیشتر به تهدیدهای خیالی و تحکیم قدرت خود علاقه دارند؟